Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

to read out

  • 1 legens

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > legens

  • 2 lego

    1.
    lēgo, āvi, ātum (archaic perf. legassit for legaverit, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Inv. 2, 50, 148), 1, v. a. [lex; and therefore qs. lege creare], a publicist's and jurid. t. t.
    I.
    A publicist's t. t.
    A.
    To send with a commission or charge, to send on an embassy, send as ambassador; to depute, despatch:

    ne hoc quidem senatui relinquebas, ut legati ex ejus ordinis auctoritate legarentur,

    Cic. Vatin. 15, 35:

    hominem honestum ac nobilem legarunt ad Apronium,

    id. Verr. 2, 3, 48, § 114: eos privatae rei causa legari, id. Fam. 3, 8, 4:

    juste pieque legatus venio,

    Liv. 1, 32:

    tres adulescentes in Africam legantur, qui reges adeant, etc.,

    Sall. J. 21, 4:

    quos Athenienses Romam ad senatum legaverant impetratum, etc.,

    Gell. 7, 14, 8.—
    2.
    Transf. to the commission itself (ante- and post-class.):

    quae verba legaverint Rhodii ad hostium ducem,

    what they told him through their deputies, Gell. 15, 31 in lemm.
    b.
    Beyond the official sphere:

    quin potius, quod legatum est tibi negotium, Id curas?

    committed, intrusted, Plaut. Cas. 1, 12.—
    B.
    To appoint or choose as deputy (as the official assistant, lieutenant, of a general or governor):

    eum (Messium) Caesari legarat Appius,

    Cic. Att. 4, 15, 9:

    ego me a Pompeio legari ita sum passus, ut, etc.,

    id. ib. 4, 2, 6:

    istum legatum iri non arbitror,

    id. ib. 10, 1, 4:

    ne legaretur Gabinius Pompeio expetenti,

    id. de Imp. Pomp. 19, 57:

    Dolabella me sibi legavit,

    chose me for his lieutenant, id. Att. 15, 11, 4:

    Calpurnius parato exercitu legat sibi homines nobiles, etc.,

    Sall. J. 28.—
    II.
    A jurid. t. t.: aliquid, to appoint by a last will or testament, to leave or bequeath as a legacy (class.):

    Numitori, qui stirpis maximus erat, regnum vetustum Silviae gentis legat,

    Liv. 1, 3: legavit quidam uxori mundum omne penumque, Lucil. ap. Gell. 4, 1, 3:

    usumfructum omnium bonorum Caesenniae legat,

    Cic. Caecin. 4, 11:

    Fabiae pecunia legata est a viro,

    id. Top. 3, 14:

    cui argentum omne legatum est,

    Quint. 5, 10, 62:

    in argento legato,

    id. 7, 2, 11.—
    B.
    Aliquid alicui ab aliquo, to leave one a legacy to be paid by the principal heir:

    uxori testamento legat grandem pecuniam a filio, si qui natus esset: ab secundo herede nihil legat,

    Cic. Clu. 12, 33:

    si paterfamilias uxori ancillarum usum fructum legavit a filio, neque a secundo herede legavit,

    id. Top. 4, 21; Quint. 7, 9, 5.—Hence,
    1.
    lēgātus, i, m.
    A.
    (Acc. to lego, I. A.) An ambassador, legate, Cic. Vatin. 15, 35:

    legatos mittere,

    id. de Imp. Pomp. 12, 35:

    ad senatum legatos de aliqua re mittere,

    id. de Or. 2, 37, 155; cf.:

    missi magnis de rebus uterque Legati,

    Hor. S. 1, 5, 29:

    legatos mittere ad indicendum bellum,

    Liv. 31, 8; Ov. M. 14, 527.—
    B.
    (Acc. to lego, I. B.).
    a.
    An official assistant given to a general or the governor of a province, a deputy, lieutenant, lieutenant-general:

    quos legatos tute tibi legasti?

    Cic. Pis. 14, 33:

    qui M. Aemilio legati fuerunt,

    id. Clu. 36, 99:

    Quintus frater meus legatus est Caesaris,

    id. Fam. 1, 9, 21; id. Off. 3, 20, 79; cf.:

    Murena summo imperatori legatus L. Lucullo fuit, qua in legatione duxit exercitum, etc.,

    id. Mur. 9, 20; 14, 32:

    neque se ei legatum defuturum,

    id. Phil. 11, 7, 17; Val. Max. 5, 5, 1:

    hiberna cum legato praefectoque tradidisses,

    Cic. Pis. 35, 86:

    (Calvisius) duos legatos Uticae reliquerat,

    id. Phil. 3, 10 fin.:

    quaestorius,

    id. Verr. 2, 1, 21, § 56; Caes. B. G. 2, 5 fin.:

    L. Caesar, cujus pater Caesaris erat legatus,

    id. B. C. 1, 8, 2:

    magnitudo et splendor legati,

    Liv. 38, 58, 9:

    in magna legatum quaere popina,

    Juv. 8, 172.—
    b.
    Under the emperors, a governor sent to a province by the emperor, Tac. A. 12, 40; id. Agr. 33; Suet. Vesp. 4; Spart. Hadr. 3 et saep.; cf. legatio, I. B. 2., and Orell. ad Tac. Agr. 9.—
    (β).
    Legati legionum, commanders, Suet. Tib. 19; id. Vesp. 4; cf.:

    Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit,

    Caes. B. G. 1, 52; Tac. A. 2, 36; id. H. 1, 7.—Also called;

    legatus praetorius,

    Tac. Agr. 7.—
    2.
    lēgātum, i, n. (acc. to lego, II.), a bequest, legacy:

    legatum est delibatio hereditatis, qua testator ex eo, quod universum heredis foret, alicui quid collatum velit,

    Dig. 30, 116:

    Hortensii legata cognovi,

    Cic. Att. 7, 3, 9:

    reliqua legata varie dedit,

    Suet. Aug. 101; id. Tib. 48:

    legatum peto ex testamento,

    Quint. 4, 2, 6:

    jus capiendi legata alicui adimere,

    Suet. Dom. 8:

    cymbala pulsantis legatum amici,

    Juv. 9, 62:

    legatorum genera sunt quattuor,

    Gai. Inst. 2, 192; cf. sqq.
    2.
    lĕgo, lēgi, lectum ( gen. plur. part. legentum, Ov. Tr. 1. 7, 25), 3, v. a. [Gr. legô, logos, logas, etc.; Lat. legumen, di-leg-ens, neg-leg-o, etc.; cf. Germ. lesen], to bring together, to gather, collect.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    oleam,

    Cato, R. R. 144:

    nuces,

    Cic. de Or. 2, 66, 265:

    herbas collibus,

    Ov. M. 14, 347: flores et humi nascentia fraga, [p. 1048] Verg. E. 3, 92; cf.:

    roscida mala,

    id. ib. 8, 38:

    flores in calathos,

    Ov. F. 5, 218:

    spolia caesorum,

    Liv. 5, 39:

    quos (montanos asparagos),

    Juv. 11, 69.—Of the dead who have been burned:

    ossa,

    Ov. H. 10, 150:

    homini mortuo ossa,

    Cic. Leg. 2, 24, 60: ossa filii, Sen. de Ira, 2, 33, 6; cf. Quint. 8, 5, 21; Lact. de Mort. Persec. 21, 11:

    reliquias legerunt primores equestris ordinis,

    Suet. Aug. 100. —
    B.
    Esp.
    1.
    To take out, pick out, extract, remove:

    quibusdam et radi ossa et legi... quae sine totius pernicie corporis haerere non poterant,

    Sen. Prov. 1, 3, 2:

    ossa vivis,

    id. ad Marc. 22, 3:

    ossa in capite lecta,

    id. Ben. 5, 24, 3:

    ossa e vulneribus,

    Quint. 6, 1, 30.—
    2.
    To pluck, strip, gather fruit from (a tree, etc.):

    oleam qui legerit,

    Cato, R. R. 144, 1:

    ficus non erat apta legi,

    Ov. F. 2, 254.—
    3.
    Poet.: legere fila, to wind up:

    extrema Lauso Parcae fila legunt,

    i. e. spin the last thread of life, Verg. A. 10, 815; cf.:

    quae dedit ingrato fila legenda viro,

    Ov. F. 3, 462:

    stamen,

    Prop. 4 (5), 4, 40 (42).—
    4.
    Naut. t. t.: vela legere, to draw together, furl:

    omnis navita ponto umida vela legit,

    Verg. G. 1, 373:

    vela legunt socii,

    id. A. 3, 532:

    ipse dabit tenera vela, legetque manu,

    Ov. H. 15, 215; Val. Fl. 2, 13:

    prora funem legit Argus ab alta,

    draws in, takes in, id. 1, 312:

    ancoras classis legit,

    is weighing anchor, Sen. Troad. 759.—
    5.
    To take to one's self unjustly, to carry off, steal, purloin, plunder, abstract (not in Cic.): omnia viscatis manibus leget, omnia sumet: crede mihi, auferet omnia, Lucil. ap. Non. 332 and 396, 4:

    majus esse maleficium stuprare ingenuam quam sacrum legere,

    Auct. Her. 2, 30 fin.:

    sacra divum,

    Hor. S. 1, 3, 117:

    soceros legere et gremiis abducere pactas,

    Verg. A. 10, 79 Serv. ad loc. (but Forbig. renders legere here as = eligere, sumere; cf. 8. infra).—
    6.
    Of places, to go, pass, or wander through ( poet.):

    nec me studiosius altera saltus Legit,

    Ov. M. 5, 579:

    pars cetera pontum Pone legit,

    sails through, Verg. A. 2, 207:

    vada dura lego,

    id. ib. 3, 706:

    freta,

    id. ib. 3, 127:

    aequora Afra,

    Ov. F. 4, 289:

    Ioniumque rapax Icariumque legit,

    id. ib. 4, 566: vestigia alicujus, to follow one's footsteps, to track or pursue him:

    subsequitur pressoque legit vestigia gressu,

    id. M. 3, 17; cf.:

    et vestigia retro Observata legit,

    Verg. A. 9, 392:

    tortos orbes,

    to wander through, id. ib. 12, 481.—
    7.
    To pass or sail by, to skirt, to coast along a shore, land, or place (mostly poet.):

    Inarimen Prochytenque legit,

    Ov. M. 14, 89; 15, 705; 709: primi litoris oram, coast along, i. e. not enter into details, Verg. G. 2, 44; id. E. 8, 7:

    navibus oram Italiae,

    Liv. 21, 51 fin.:

    oram Campaniae,

    Suet. Tib. 11; cf.

    terram,

    id. Aug. 16. —
    8.
    Pregn., to choose from a number, to pick out, single out, select, elect (class.):

    alia esse oportet forma quem tu pugno legeris,

    pick out to fight with, Plaut. Am. 1, 1, 160:

    judices,

    Cic. Phil. 5, 6, 16:

    omnia, quae leget quaeque reiciet,

    id. Fin. 4, 15, 40:

    scribam,

    to elect, appoint, id. Clu. 45, 126:

    condiciones nubendi,

    id. Cael. 15:

    cives in patres,

    Liv. 23, 22:

    viros ad bella,

    Ov. M. 7, 669:

    geminasque legit de classe biremes,

    Verg. A. 8, 79: legit virum vir, each one singles out his man (of the combatants in a battle), id. ib. 11, 632:

    senatum ad modum pristinum redegit duabus lectionibus: prima ipsorum arbitratu, quo vir virum legit,

    Suet. Aug. 35; Tac. H. 1, 18: neque ejus legendam filiam (sc. virginem Vestalem) qui domicilium in Italia non haberet, At. Cap. ap. Gell. 1, 12, 8.—
    * (β).
    With inf.:

    fidissima custos Lecta sacrum justae veneri occultare pudorem,

    Stat. Th. 1, 530.
    II.
    Trop.
    * A.
    To catch up, i. e. overhear a conversation:

    nunc huc concedam, ut horum sermonem legam,

    Plaut. Ps. 1, 4, 21 (cf. sublegere, id. Mil. 4, 2. 98).—
    B.
    To catch with the eye, to view, observe, behold, survey, see.
    * 1.
    In gen.:

    tumulum capit, unde omnes longo ordine posset Adversos legere,

    Verg. A. 6, 755 Heyne ad loc.; and cf. Verg. A. 6, 34.—
    2.
    In partic., to read or peruse a writing:

    ut eos libros per te ipse legeres,

    Cic. Top. 1:

    defensionem causae,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 112:

    legi apud Clitomachum, A. Albium jocantem dixisse, etc.,

    id. Ac. 2, 45, 137:

    aliquid studiose intenteque,

    Plin. Ep. 9, 13, 1:

    significas legisse te in quadam epistula mea, jussisse Verginium, etc.,

    id. ib. 9, 19, 1: philosophorum consultorumque opiniones, Quint. 12, 11, 17:

    liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter,

    Cic. Fam. 6, 5, 1:

    orationem,

    Quint. 1, 1, 6:

    aiunt multum legendum esse non multa,

    Plin. Ep. 7, 9, 15.—With a pers. obj.:

    antiquos et novos,

    Quint. 2, 5, 23:

    antiquos studiosius,

    id. 3, 6, 62:

    poëtas,

    id. 1, 4, 4. —In pass.:

    Horatius fere solus legi dignus,

    Quint. 10, 1, 96:

    si cum judicio legatur Cassius Severus,

    id. 10, 1, 116:

    dumque legar, mecum pariter tua fama legetur,

    Ov. Tr. 5, 14, 5:

    sepulcra legens,

    when reading epitaphs, Cic. de Sen. 7, 21:

    legentium plerisque,

    Liv. 1 praef. §

    4: opus nescio an minimae legentibus futurum voluptati,

    to my readers, Quint. 3, 1, 2; cf. id. 9, 4, 2; 2, 5, 3:

    nec Cynicos nec Stoica dogmata,

    Juv. 13, 121.— Absol.:

    legendi usus,

    Lact. 3, 25, 9:

    memoriam continuus legendi usus instruit,

    Macr. S. 1, 5, 1.—
    b.
    In partic.
    (α).
    To read out, read aloud, recite (esp. freq. in post-Aug. authors):

    convocatis auditoribus volumen legere, etc.,

    Cic. Brut. 51, 191: codicem pro contione, id. Fragm. ap. Quint. 4, 4, 8:

    audio me male legere, dumtaxat versus, orationes enim commodius,

    Plin. Ep. 9, 34:

    obturem impune legentibus aures,

    Hor. Ep. 2, 2, 105:

    quem vero arripuit tenet occiditque legendo,

    with recitation, id. A. P. 475:

    quis dabit historico quantum daret acta legenti,

    to read him the news, Juv. 7, 104.—
    (β).
    To find in an author or a writing:

    ut scriptum legimus,

    Cic. Deiot. 7, 19:

    legi etiam scriptum, esse avem quandam, etc.,

    id. N. D. 2. 49 init.:

    ego vero haec scripta legi,

    id. Planc. 39, 94:

    praeterea scriptum legimus, Gallos in venatibus tinguere sagittas,

    Gell. 17, 15, 7. relatum legere, Nep. praef. 1.— Pass.:

    in aliis codicibus non peccato sed peccatis legitur,

    Aug. Cont. Jul. Rel. 1, 22; id. Don. Persev. 6 init. al.—
    C.
    A publicist's t. t.: legere senatum, to read over or call off the names of senators (which was done by the censors;

    v. lectio, II. A. 2.): censores fideli concordia senatum legerunt,

    Liv. 40, 51; 9, 29; 9, 30; 9, 46; 43, 15 al.—Hence, lĕgens, entis, Part. as subst. m., a reader ( poet. and in post-Aug. prose for lector), Ov. Tr. 1, 7, 25.— Plur., Liv. praef. 4; Quint. 3, 1, 2; Plin. 8, 16, 17, § 44; Tac. A. 4, 33.—Also, lectus, a, um, P. a., chosen, picked out, selected; choice, excellent (class.): argenti lectae numeratae minae, good, i. e. of full weight, Plaut. Ps. 4, 7, 50; so,

    argentum,

    Ter. Phorm. 1, 2, 3:

    ut neque vir melior neque lectior femina in terris sit,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    lectissimi viri atque ornatissimi,

    id. Verr. 2, 1, 6, § 15; cf. id. Div. in Caecil. 9, 29:

    uxor lectissima,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    (verbis) lectis atque illustribus uti,

    id. de Or. 3, 37, 150:

    nihil est aliud... pulcre et oratorie dicere nisi optimis sententiis verbisque lectissimis dicere,

    id. Or. 68, 227:

    juvenum lectissime,

    Stat. S. 5, 1, 247; cf.:

    viginti lectis equitum comitatus,

    Verg. A. 9, 48.—Hence, adv.: lectē, choicely, selectly (very rare):

    ab lego lecte ac lectissime,

    Varr. L. L. 6, § 36 Müll.— Comp.:

    lectius,

    Varr. R. R. 1, 54, 2 (al. lecta).

    Lewis & Short latin dictionary > lego

  • 3 legō

        legō lēgī, lēctus, ere    [1 LEG-], to bring together, gather, collect: herbas collibus, O.: mala, nuces, V.: spolia caesorum, L.: quos (asparagos), Iu.: homini mortuo ossa: ficus apta legi, to be plucked, O.: Parcae fila legunt, i. e. spin out, V.: Ore legam (extremum halitum), receive the last breath, i. e. give a parting kiss, V.: Umida vela, to furl, V.: tenerā vela manu, O.— To take, carry off, steal: sacra divum, H.— To go over, traverse, pass, wander through: saltūs, O.: pontum Pone legit, sails through, V.: Aequora Afra, O.: presso vestigia gressu, track, O.: tortos orbīs, wander through, V.— To sail by, skirt, coast along: Inarimen Prochytenque, O.: navibus oram Italiae, L.; cf. primi litoris oram, i. e. of my theme, V.— To choose, pick out, single out, select, elect, appoint: iudices: condiciones: civīs in patres, L.: viros ad bella, O.: geminas de classe biremīs, V.: legit virum vir, man singles out man (in battle), V.: omnīs longo ordine Adversos legere, pass in review, V.—Esp., of the censors: in senatu legendo, making up the roll of the senate.—Fig., to read, peruse, scan: legi ipse animoque notavi, O.: libros: acta maiorum, S.: liber tuus et lectus est et legitur a me diligenter: Ore legar populi, O.: sepulcra, epitaphs: ut scriptum legimus, find written: relatum legere, quis docuerit, etc., N.: nec Cynicos nec Stoica dogmata, Iu.— To read out, read aloud, recite: convocatis auditoribus volumen: Obturem impune legentibus aurīs, H.: alqm occidit legendo, with recitation, H.: acta, the news of the day, Iu.
    * * *
    I
    legare, legavi, legatus V
    bequeath, will; entrust, send as an envoy, choose as a deputy
    II
    legere, legi, lectus V
    read; gather, collect (cremated bones); furl (sail), weigh (anchor); pick out

    Latin-English dictionary > legō

  • 4 recito

    rĕ-cĭto, āvi, ātum, 1, v. a.
    I.
    In the best prose, a publicist's t. t., to read out, recite a document, statement, report, etc., in public proceedings:

    alicujus testimonium,

    Cic. Verr. 2, 2, 8, § 23; cf.:

    testimonia tabulasve,

    Quint. 7, 10, 13:

    litteras in concione,

    Cic. Att. 8, 9, 2:

    litteras in senatu,

    id. Fam. 10, 12, 1; Caes. B. C. 1, 1; Sall. C. 34, 3; cf. Cic. Fam. 10, 16, 1; 12, 25, 1; Caes. B. G. 7, 48:

    edictum,

    Cic. Quint. 29, 89; id. Verr. 2, 3, 10, § 26:

    orationem,

    id. Planc. 30, 74:

    nolo cetera recitare,

    id. ib.:

    epistulam meam,

    id. Sull. 24, 67:

    quid ego nunc hic Chlori testimonium recitem?

    id. Verr. 2, 2, 8, § 23:

    rogationem suam populo,

    Quint. 10, 5, 13:

    testamentum,

    id. 9, 2, 35:

    recitet ex codice,

    Cic. Verr. 2, 3, 10, § 26; so,

    responsum ex scripto,

    Liv. 23, 11:

    de tabulis publicis,

    Cic. Fl. 17, 40:

    auctionem populi Romani de legis scripto,

    id. Agr. 2, 18, 48:

    elogium de testamento,

    id. Clu. 48, 135.—

    Of persons: testamento si recitatus heres esset pupillus Cornelius,

    Cic. Caecin. 19, 54; so,

    heres,

    Plin. 7, 52, 53, § 177:

    aliquem praeterire in recitando senatu,

    in the list of senators, Cic. Dom. 32, 84; so,

    senatum,

    Liv. 29, 37: aut recitatis in actione, aut nominatis testibus, by reading over the witnesses (i. e. their testimony) or by simply naming them, Quint. 5, 7, 25; v. Spald. ad h. l. —
    II.
    In gen., to read out, recite any thing in public (freq. since the Aug. per., after which it became customary to recite one's own works before audiences; cf.: pronuntio, declamo): To. At clare recitato. Do. Tace, dum perlego, Plaut. Pers. 4, 3, 30:

    postquam recitasti quod erat cerae creditum,

    id. ib. 4, 3, 59:

    in medio, qui Scripta foro recitent, sunt multi,

    Hor. S. 1, 4, 75; cf. id. ib. 1, 4, 23; id. Ep. 1, 19, 42; 2, 1, 223; Ov. Tr. 4, 10, 45; id. P. 3, 5, 39; Juv. 8, 126; 3, 9; Plin. Ep. 7, 17, 1; 1, 5, 4; 1, 13; 2, 10, 6 et saep. al.—With dat.:

    nec recitem cuiquam nisi amicis,

    Hor. S. 1, 4, 73:

    Quinctilio si quid recitares,

    id. A. P. 438:

    nec illi... verba ultra suppeditavere quam ut sacramentum recitaret,

    Tac. H. 4, 59.—
    B.
    To repeat from memory, say by heart, recite:

    quin etiam recitare, si qua meminerunt, cogendi sunt (phrenetici),

    Cels. 3, 18, 39; Mart. 9, 83, 4. —
    C.
    Of prayers, to say, offer (eccl. Lat.):

    orationes,

    Vulg. Tob. 3, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > recito

  • 5 re-citō

        re-citō āvī, ātus, āre,    to read out, read aloud, recite, declaim, rehearse: Pompei testimonium: litteras in senatu, S.: ex codice: responsum ex scripto, L.: de tabulis publicis: Scripta foro, H.: horrere Augusto recitantes mense poetas, Iu.: alcui, H.: sacramentum, dictate, Ta.—To name in writing, constitute, appoint, enroll: testamento recitatus heres: avunculum praeterire in recitando senatu: senatum, L.

    Latin-English dictionary > re-citō

  • 6 translego

    translēgo, āvi, v. a., to bequeath (late Lat.), Aug. in Joan. Tract. 5.
    2.
    * trans-lĕgo, ĕre, v. n., to read through, read out, Plaut. As. 4, 1, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > translego

  • 7 pendo

    pendo, pĕpendi, pensum, 3 (pendissent, for pependissent, Liv. 45, 26 fin.:

    penderit for pependerit,

    Paul. Nol. Carm. 14, 122), v. a. and n. [etym. dub.; cf. root sphad-, sphendonê, a sling; Lat. funda].— Lit., to cause to hang down, to suspend; esp. of scales in weighing.
    I.
    Act., to weigh, weigh out.
    A.
    Lit. (very rare: syn. penso, expendo): unumquodque verbum staterā aurariā pendere, Varr. ap. Non. 455, 21: da pensam lanam, Titin. ap. Non. 369, 21; Plin. 19, 3, 15, § 39, read repensum: aere gravi cum uterentur Romani, penso eo, non numerato debitum solvebant, Fest. s. v. pendere, p. 208 Müll.:

    pensas examinat herbas,

    Ov. M. 14, 270.—
    2.
    Transf., to pay, pay out (because, in the earliest times, payments were made by weighing out the metals; v. in the preced. the passage from Fest.;

    class.): militis stipendia ideo, quod eam stipem pendebant,

    Varr. L. L. 5, § 182 Müll.:

    Achaei ingentem pecuniam pendunt L. Pisoni quotannis,

    Cic. Prov. Cons. 3, 5; id. Att. 12, 25, 1:

    vectigal populo Romano,

    Caes. B. G. 5, 23:

    vectigal,

    Liv. 25, 8:

    tributum pro navibus,

    Tac. A. 13, 51:

    pretium,

    id. ib. 2, 87:

    coria boum in usus militares,

    id. ib. 4, 72:

    mercedem alicui,

    Juv. 3, 15.— Absol.:

    pro pabulo pendunt,

    pay, Plin. 12, 14, 32, § 65.— Impers. pass.:

    iterumque imperii nostri publicanis penditur,

    Plin. 12, 14, 32, § 65.—As punishments consisted of fines in money or cattle: pendere poenas, supplicia, etc., signified to pay, suffer, undergo a penalty:

    pendere poenas solvere significat,

    Fest. p. 268 Müll.:

    Syrus mihi tergo poenas pendet,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    maximas poenas pendo temeritatis meae,

    Cic. Att. 11, 8, 1:

    satis pro temeritate unius hominis suppliciorum pensum esse,

    Liv. 34, 61:

    capitis poenas,

    Ov. F. 3, 845:

    poenas violatae religionis sanguine et caedibus,

    Just. 8, 2, 4:

    magna supplicia perfidiae,

    id. 11, 4, 2:

    crimen, culpam,

    Val. Fl. 4, 477.—Rarely in this signif. absol., to suffer any thing ( poet.):

    tuis nam pendit in arvis Delius,

    Val. Fl. 1, 445.—
    B.
    Trop.
    1.
    To weigh mentally, to ponder, consider, deliberate upon, decide (class.;

    syn.: pensito, trutinor): vos eam (rem) suo, non nominis pondere penditote,

    Cic. Verr. 2, 4, 1, § 1:

    in philosophiā res spectatur, non verba penduntur,

    id. Or. 16, 51:

    causam ex veritate,

    id. Quint. 1, 5:

    rem levi conjecturā,

    id. Rosc. Am. 22, 62.—
    b.
    To value, esteem, regard a thing; with gen. of the value (mostly ante-class. and poet.):

    neque cum me magni pendere visum'st,

    Plaut. Curc. 2, 2, 12:

    aliquem,

    Ter. Ad. 5, 4, 25:

    quem tu vidisse beatus Non magni pendis,

    Hor. S. 2, 4, 93:

    nec jam religio divum neque numina magni Pendebantur,

    Lucr. 6, 1277:

    unice unum plurimi pendit,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    te volturium vocant: Hostisne an civis comedis, parvi pendere,

    id. Trin. 1, 2, 64 sq.:

    nequam hominis ego parvi pendo gratiam,

    lightly esteem, id. Bacch. 3, 6, 29; so,

    parvi,

    Ter. And. 3, 2, 46; id. Heaut. 4, 3, 37; id. Hec. 3, 5, 63:

    minoris pendo tergum illorum, quam meum,

    care less for, Plaut. Most. 4, 1, 29:

    aliquem minoris,

    id. ib. 1, 3, 58:

    aliquem nihili,

    id. ib. 1, 3, 88:

    nihili,

    id. Men. 5, 7, 4; id. Trin. 3, 1, 6; Ter. Ad. 3, 4, 6; cf.:

    non flocci pendere,

    Ter. Eun. 3, 1, 21:

    sese experturum, quanti sese penderem,

    Plaut. Truc. 2, 4, 44:

    tu illum numquam ostendisti quanti penderes,

    Ter. Heaut. 1, 1, 103.—
    2.
    (Acc. to A. 2.) To pay, render ( poet.):

    dignas pendere grates,

    Stat. Th. 11, 223.—
    II.
    Neutr., to weigh ( poet. and in post-Aug. prose):

    tantundem pendere par est,

    Lucr. 1, 361:

    talentum ne minus pondo octoginta Romanis ponderibus pendat,

    Liv. 38, 38, 13; Plin. 9, 15, 17, § 44; id. 30, 48 fin., § 93; id. 18, 7, 12, § 66; id. 31, 6, 31, § 58 (in Sen. Ep. 66, 30, read pendent).—Hence, pensus, a, um, P. a., lit. weighed; hence, trop., esteemed, valued, prized, dear (as P. a. not in Cic. or Cæs.):

    utra condicio pensior, Virginemne an viduam habere?

    Plaut. Stich. 1, 2, 61: ut nihil quicquam esset carius pensiusque nobis quam nosmetipsi, Taurus ap. Gell. 12, 5, 7.—Esp., as subst.: pensum, i, n., something weighed.
    A.
    Weight, consideration, scruple, importance, only in gen. sing.: nihil pensi habere aliquid, to lay no weight or stress upon a thing, to attach no value to, be indifferent to, care nothing about:

    sua parvi pendere, aliena cupere,... nihil pensi neque moderati habere,

    Sall. C. 12, 2:

    nihil pensi neque sancti habere,

    id. J. 41, 9:

    neque id quibus modis assequeretur, quicquam pensi habebat,

    id. C. 5, 6:

    prorsus neque dicere, neque facere quicquam pensi habebat,

    id. ib. 23, 2:

    nihil pensi habuit, quin, etc.,

    Suet. Dom. 12; id. Ner. 34:

    ut neque fas neque fidem pensi haberet,

    Tac. A. 13, 15: aliquid ratum pensumque habere, Att. Capitol. ap. Gell. 13, 12, 2. —So, non pensi ducere (very rare), Val. Max. 2, 9, 3.—Also, non adest or est alicui pensi: nec mihi adest tantillum pensi jam, quos capiam calceos, I don't care in the least, am perfectly indifferent, Plaut. Truc. 4, 2, 52:

    sed illis nec quid dicerent, nec quid facerent, quicquam umquam pensi fuisse,

    they never cared at all, Liv. 34, 49:

    quibus si quicquam pensi umquam fuisset, non ea consilia de republicā habuissent,

    if they had ever had regard for any considerations, Sall. C. 52, 34. —
    B.
    Prop., the wool weighed out to a slave to spin in a day; hence, a day's work in spinning, and, in gen., spinning, a spinner's task.
    1.
    Lit. (mostly ante-class. and poet.):

    pensum facere,

    Plaut. Merc. 2, 3, 63; id. Men. 5, 2, 45:

    nocturna carpentes pensa puellae,

    Verg. G. 1, 391:

    carmine quo captae dum fusis mollia pensa Devolvunt, etc.,

    id. ib. 4, 348:

    famulasque ad lumina longo Exercet penso,

    id. A. 8, 412; Prop. 3, 15, (4, 14), 15:

    castrensia,

    i. e. for military garments, id. 4 (5), 3, 33:

    pensa manu ducunt,

    Juv. 12, 65:

    lanificam revocas ad sua pensa manum,

    Ov. Am. 1, 13, 24; id. H. 3, 75; Just. 1, 3, 2.— Poet., a thread spun by the Fates:

    durae peragunt pensa sorores,

    Sen. Herc. Fur. 181:

    jamque in fine dies et inexorabile pensum Deficit,

    Stat. S. 3, 3, 172: mortale resolvere, to unbind his mortal thread, i. e. to make him immortal, Calp. Ecl. 4, 137.—
    2.
    Trop., a charge, duty, office (so in Cic.; cf.:

    ministerium, munus, officium): pensum meum lepide accurabo,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 33; cf.:

    meum confeci,

    id. Pers. 2, 4, 1:

    absolvere,

    to perform one's duty, Varr. R. R. 2, 2:

    me ad meum munus pensumque revocabo,

    Cic. de Or. 3, 30, 119; id. Verr. 2, 3, 46, § 109:

    nominis familiaeque,

    Liv. 4, 52:

    operis sui peragere,

    Col. 3, 10, 7.—Hence, adv.: pensē, carefully, considerately (post-class.): pensius, Flav. ap. Symm. Ep. 2, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > pendo

  • 8 exigo

    ex-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago], to drive out or forth, to thrust out, to take or turn out.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    reges ex civitate,

    to expel, Cic. de Or. 2, 48, 199:

    hostem e campo,

    Liv. 3, 61, 8: exigor patria, Naev. ap. Non. 291, 4:

    aliquem domo,

    Liv. 39, 11, 2:

    aliquem campo,

    id. 37, 41, 12:

    omnes foras,

    Plaut. Aul. 3, 1, 7:

    adcolas ultra famam,

    Plin. 2, 68, 68, § 175:

    exacti reges,

    driven away, Cic. de Or. 1, 9, 37; cf.:

    Tarquinio exacto,

    id. Rep. 1, 40:

    anno post Tarquinios exactos,

    Tac. A. 11, 22:

    Orestes exactus furiis,

    driven, tormented, Ov. Tr. 4, 4, 70:

    virum a se,

    Plaut. Mil. 4, 6, 62:

    uxorem,

    to put away, divorce, Ter. Hec. 2, 1, 45; Suet. Caes. 50; id. Claud. 26; cf.: illam suam (uxorem) suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis; claves ademit;

    exegit,

    turned her out of the house, Cic. Phil. 2, 28, 69: aliquem vitā, i. e. to kill, Sen. de Ira, 1, 6: corpus e stratis, to raise up or out, Sil. 16, 234:

    maculam,

    to take out, Suet. Aug. 94: et sacer admissas exigit Hebrus aquas, pours out into the sea, Ov. H. 2, 114; of weapons, to thrust from one, thrust, drive:

    non circumspectis exactum viribus ensem Fregit,

    thrust, impelled, Ov. M. 5, 171; so,

    ensem,

    Luc. 8, 656; cf.:

    ensem per medium juvenem,

    plunges through the middle, Verg. A. 10, 815:

    gladium per viscera,

    Flor. 4, 2, 68:

    tela in aliquem,

    Sen. Cons. ad Marc. 16;

    hence: aliquem hastā,

    i. e. to thrust through, transfix, Val. Fl. 6, 572.—Mid.:

    quae (hasta) cervice exacta est,

    passed out, passed through, Ov. M. 5, 138: prope sub conatu adversarii manus exigenda, to be put forth, raised (for a blow), Quint. 6, 4, 8 Spald.:

    (capellas) a grege in campos, hircos in caprilia,

    to drive out, Varr. R. R. 2, 3, 8:

    sues pastum,

    id. ib. 2, 4, 6:

    radices altius,

    to send out, Cels. 5, 28, 14; cf.:

    vitis uvas,

    Col. 3, 2, 10; 3, 6, 2; Cels. 8, 1 med.
    B.
    In partic.
    1.
    A scenic t. t., to drive off, i. e. hiss off a piece or a player from the stage (rare):

    spectandae (fabulae) an exigendae sint vobis prius,

    Ter. And. prol. 27 Ruhnk.; so, fabulas, id. Hec. prol. alt. 4; id. ib. 7.—
    2.
    To demand, require, enforce, exact payment of a debt, taxes, etc., or the performance of any other duty (very freq.;

    syn.: posco, postulo, flagito, contendo, etc.): ad eas pecunias exigendas legatos misimus,

    Cic. Fam. 13, 11, 1: pecunias a civitatibus, id. Div. ap. Caecil. 10, 33:

    acerbissime pecunias imperatas,

    Caes. B. C. 3, 32; cf. id. ib. 1, 6 fin.; Cic. Pis. 16, 38; id. N. D. 3, 34, 84:

    quaternos denarios,

    id. Font. 5, 9:

    tributa,

    id. Fam. 3, 7, 3:

    pensionem,

    id. ib. 6, 18, 5:

    nomina sua,

    id. Verr. 2, 1, 10, § 28:

    mercedem,

    id. Lael. 21, 80 et saep.:

    equitum peditumque certum numerum a civitatibus Siciliae,

    Caes. B. C. 1, 30, 4:

    obsides ab Apolloniatibus,

    id. ib. 3, 12, 1:

    viam,

    to demand the construction of a road, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; Liv. 42, 3, 7:

    a quoquam ne pejeret,

    Juv. 13, 36.—Esp.: rationem, to exact an account:

    ut Athenienses rationibus exigendis non vacarent,

    Val. Max. 3, 1, ext. 1; Plin. Ep. 10, 81, 1:

    libertorum nomina a quibus ratio exigi posset,

    Suet. Aug. 101 fin.
    (β).
    In pass.: exigor aliquid, to be solicited, dunned for money, etc. (post-class.): exigor portorium, id est, exigitur de me portorium, Caecil. ap. Gell. 15, 14, 5; id. ap. Non. 106, 24: (Rib. Com. Fragm. p. 51): sese pecunias maximas exactos esse, Q. Metell. Numid. ap. Gell. 15, 14, 2; Dig. 23, 4, 32.—
    3.
    To examine, inquire into (post-Aug.):

    nec illae (conjuges) numerare aut exigere plagas pavent,

    Tac. G. 7 fin. (so Ritter, Halm, with all MSS., cf. Holzmann ad loc.; al. exugere, said to have been the read. of a lost codex, the Arundelianus; cf. exsugo); cf.:

    exactum et a Titidio Labeone, cur omisisset, etc.,

    id. A. 2, 85.—
    4.
    Of places, to go or pass beyond, to pass by, leave behind ( poet. and in post-Aug. prose):

    cum primus equis exegit anhelis Phoebus Athon,

    Val. Fl. 2, 75; cf. Prop. 3, 20, 11 (4, 20, 3 M.):

    Troglodytae hibernum mare exigunt circa brumam,

    Plin. 12, 19, 42, § 87.—
    5.
    In mercant. lang., to dispose of, sell:

    agrorum exigere fructus,

    Liv. 34, 9, 9 Drak.: mercibus exactis, Col. poët. 10, 317. —
    6.
    Mathemat. t. t., to apply to a standard or measure, i. e. to examine, try, measure, weigh by any thing:

    ad perpendiculum columnas,

    Cic. Verr. 2, 1, 51, § 133:

    materiam ad regulam et libellam,

    Plin. 36, 25, 63, § 188:

    pondus margaritarum sua manu,

    Suet. Caes. 47; cf.:

    aliquid mensura,

    Plin. 17, 21, 35, § 159.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to drive out, expel (very rare):

    locus, Ubi labore lassitudo exigunda ex corpore,

    Plaut. Capt. 5, 4, 4: frigus atque horrorem vestimentis, Lucil. ap. Non. 291, 8.—Far more freq. and class.,
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to I. B. 2.) To require, demand, claim any thing due:

    ego vero et exspectabo ea quae polliceris, neque exigam, nisi tuo commodo,

    Cic. Brut. 4, 17:

    aliquid exigere magis quam rogare,

    id. Fam. 2, 6, 1:

    longiores litteras exspectabo vel potius exigam,

    id. ib. 15, 16, 1:

    omnibus ex rebus voluptatem quasi mercedem,

    id. Fin. 2, 22, 73:

    ab hoc acerbius exegit natura quod dederat,

    demanded back, reclaimed, id. Tusc. 1, 39, 93 Klotz.:

    non ut a poëta, sed ut a teste veritatem exigunt,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    has toties optata exegit gloria poenas,

    has cost, Juv. 10, 187:

    poenas,

    to take vengeance, id. 10, 84:

    de vulnere poenas,

    Ov. M. 14, 478: poenam (alicui), Sen. de Ira, 2, 22 fin.; Ov. F. 4, 230:

    gravia piacula ab aliquo,

    Liv. 29, 18, 18 et saep.—With ut:

    exigerem ex te cogeremque, ut responderes,

    Cic. Fin. 2, 35, 119; 4, 28, 80; cf.:

    Calypso exigit fata ducis,

    questions, inquires into, Ov. A. A. 2, 130:

    exactum a marito, cur, etc.,

    Tac. A. 2, 85:

    exigite ut mores seu pollice ducat,

    Juv. 7, 237 sq. —With an object-clause:

    exigimus potuisse eum eo tempore testamentum facere,

    Dig. 29, 7, 8; 24, 3, 2.— Absol.:

    in exigendo non acerbum,

    Cic. Off. 2, 18, 64:

    cum res exiget,

    Quint. 5, 11, 5; 10, 3, 3; cf.:

    ut res exiget,

    id. 12, 10, 69:

    si communis utilitas exegerit,

    id. 12, 1, 37.— Esp.: rationem, to require an account:

    rerum gestarum,

    Just. 19, 2, 6:

    numquid rationem exiges, cum tibi aliquis hos dixerit versus?

    an explanation, Sen. Ep. 94, 28; Plin. Ep. 19, 9.—
    2.
    Of time, life, etc., to lead, spend, pass, complete, finish:

    non novisse quicum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 111; id. Capt. 3, 5, 62:

    tecum aetatem,

    id. Mil. 4, 2, 48; 4, 6, 60; id. Cas. 2, 5, 12:

    ut te dignam mala malam aetatem exigas,

    id. Aul. 1, 1, 4: vitam taetre, Cat. Or. inc. 15; Ter. Heaut. 2, 3, 39:

    cum maerore graviorem vitam,

    Sall. J. 14, 15; 85, 49; Plin. 7, 44, 45, § 139; Vitr. 2, 1, 4; Val. Max. 3, 5, 4 al.:

    vitae tempus,

    Sen. Ep. 2, 2; Val. Max. 3, 3, ext. 6:

    jam ad pariendum temporibus exactis,

    Cic. Verr. 2, 1, 18, § 48: qui exacta aetate moriuntur, at the close of the vigorous period of life, Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Verr. 2, 5, 8, § 21; Sall. J. 6, 2; Liv. 2, 40, 11 al.:

    mediam dies exegerat horam,

    Ov. Am. 1, 5, 1:

    aevum,

    Lucr. 4, 1235; Verg. A. 7, 777; Ov. M. 12, 209:

    tristissimam noctem,

    Petr. 115:

    diem supremum noctemque,

    Tac. A. 3, 16:

    ullum tempus jucundius,

    Plin. Ep. 3, 1, 1:

    jam aestatem exactam esse,

    Sall. J. 61, 1:

    per exactos annos,

    at the end of every year, Hor. C. 3, 22, 6:

    exacto per scelera die,

    Tac. H. 1, 47; id. A. 3, 16; so,

    exacto quadriennio,

    Plin. 2, 47, 48, § 130; Verg. G. 3, 190; Stat. S. 2, 2, 47.—
    3.
    To conduct, urge forward, superintend, drive:

    opus,

    Ov. M. 14, 218; Col. 3, 13, 11.—
    4.
    To bring to an end, to conclude, finish, complete a thing ( poet. and in post-Aug. prose):

    exegi monumentum aere perennius,

    Hor. C. 3, 30, 1:

    opus,

    Ov. R. Am. 811; id. M. 15, 871:

    exactus tenui pumice versus eat,

    Prop. 3, 1, 8; Verg. A. 6, 637:

    commentarii ita sunt exacti, ut, etc.,

    Quint. 10, 7, 30:

    eandem gracilitatem stilo exigere condiscant,

    to reach, attain to, id. 1, 9, 2.—
    5.
    To determine, ascertain, find out:

    sociisque exacta referre,

    his discoveries, Verg. A. 1, 309:

    non prius exacta tenui ratione saporum,

    before he has ascertained, Hor. S. 2, 4, 36.— Pass. impers.:

    non tamen exactum, quid agat,

    Ov. F. 3, 637; cf. id. Am, 3, 7, 16. —
    6.
    (Acc. to I. B. 3.) To weigh, try, prove, measure, examine, adjust, estimate, consider, = examinare, ponderare (class. but perh. not in Cic.): si ad illam summam veritatem legitimum jus exegeris, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1; cf.: nolite ad vestras leges atque instituta exigere ea, quae Lacedaemone fiunt, to estimate by the standard of, etc., Liv. 34, 31, 17; so,

    opus ad vires suas,

    Ov. A. A. 2, 502:

    si omnia argumenta ad obrussam coeperimus exigere,

    Sen. Q. N. 4, 5, 1; cf.:

    principatus tuus ad obrussam exigitur,

    id. de Clem. 1, 1, 6:

    se ad aliquem,

    id. Ep. 11 fin.:

    regulam emendate loquendi,

    Quint. 1, 5, 2:

    illa non nisi aure exiguntur, quae fiunt per sonos,

    are judged of, id. 1, 5, 19; cf. id. 1, 4, 7.—
    7.
    To treat, consult, deliberate respecting something, = considerare, deliberare (class. but not in Cic.): de his rebus ut exigeret cum eo, Furnio mandavi, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 7:

    cum aliquo,

    Plin. Ep. 6, 12, 3; cf.:

    secum aliquid,

    Verg. A. 4, 476; Ov. M. 10, 587; Sen. Ep. 27:

    de aliqua re coram,

    Plin. Ep. 9, 26, 13:

    haec exigentes hostes oppressere,

    Liv. 22, 49, 12:

    quid dicendum, quid tacendum, quid differendum sit, exigere consilii est,

    Quint. 6, 5, 5.—
    8.
    To endure, undergo:

    aerumnam,

    Plaut. Capt. 5, 4, 12. —Hence, exactus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 5., measured; hence), precise, accurate, exact (poet and in post-Aug. prose):

    difficile est, quot ceciderint, exacto affirmare numero,

    Liv. 3, 5, 12:

    acies falcis,

    Plin. 17, 27, 42, § 251:

    fides,

    Ov. Pont. 4, 9, 46.— Comp.:

    cura,

    Suet. Tib. 18; Mart. 4, 87, 4. — Sup.:

    diligentia,

    Front. Aquaed. 89:

    vir,

    Plin. Ep. 8, 23, 5.—With gen.:

    Mamurius, morum fabraene exactior artis, Difficile est dicere,

    Ov. F. 3, 383.— Adv.: exacte, exactly, precisely, accurately:

    ut exacte perorantibus mos est,

    Sid. Ep. 7, 9.— Comp.: dicere, disserere, Mel. Prooem. § 2; Gell. 1, 3, 21.— Sup.:

    pascere,

    Sid. Ep. 5, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > exigo

  • 9 fluo

    flŭo, xi, xum, 3 (archaic form of the sup.: FLUCTUM, acc. to Prisc. p. 817 P.; cf.: fluo, fluctum, Not. Tir. From this form are derived fluctio and fluctus. In Lucr. 6, 800, the correct read. is laveris, not flueris, v. Lachm. ad h. l.), v. n. [Gr. phlu-, phlusai, anaphluô, etc.; Lat. fleo, fletus; flumen, fluctus, etc.; orig. one root with fla-, to blow, q. v. and cf. Curt. Gr. Etym. p. 302], to flow (cf.: mano, labor, etc.).
    I.
    Lit.: per amoenam urbem leni fluit agmine flumen, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 177 ed. Vahl.); cf.:

    ut flumina in contrarias partes fluxerint,

    Cic. Div. 1, 35, 78:

    flumen quod inter eum et Domitii castra fluebat,

    Caes. B. C. 3, 37, 1; cf.

    also: aurea tum dicat per terras flumina vulgo Fluxisse,

    Lucr. 5, 911:

    fluvius Eurotas, qui propter Lacedaemonem fluit,

    Cic. Inv. 2, 31, 96:

    Helvetiorum inter fines et Allobrogum Rhodanus fluit,

    Caes. B. G. 1, 6, 2:

    Arar in utram partem fluat,

    id. ib. 1, 12, 1:

    ea, quae natura fluerent atque manarent, ut aqua,

    Cic. N. D. 1, 15, 39: fluens unda, water from a stream (opp.: putealis unda, spring-water), Col. 1, 5, 1:

    in foveam,

    Lucr. 2, 475; cf. id. 5, 271:

    fluxit in terram Remi cruor,

    Hor. Epod. 7, 19; cf. Luc. 6, 61:

    imber,

    Ov. P. 4, 4, 2:

    sanguis,

    id. M. 12, 312:

    fluit de corpore sudor,

    id. ib. 9, 173; cf.:

    sudor fluit undique rivis,

    Verg. A. 5, 200:

    aes rivis,

    id. ib. 8, 445:

    nudo sub pede musta fluunt,

    Ov. R. Am. 190:

    madidis fluit unda capillis,

    drips, id. M. 11, 656:

    cerebrum molle fluit,

    id. ib. 12, 435:

    fluunt lacrimae more perennis aquae,

    id. F. 2, 820:

    fluens nausea,

    Hor. Epod. 9, 35; cf.:

    alvus fluens,

    Cels. 2, 6:

    fluit ignibus aurum,

    becomes fluid, melts, Ov. M. 2, 251.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of bodies, to flow, overflow, run down, drip with any fluid.— With abl.:

    cum fluvius Atratus sanguine fluxit,

    Cic. Div. 1, 43, 98; Ov. M. 8, 400:

    cruore fluens,

    id. ib. 7, 343:

    sudore fluentia brachia,

    id. ib. 9, 57; cf.:

    fluunt sudore et lassitudine membra,

    Liv. 38, 17, 7; 7, 33, 14; cf. id. 10, 28, 4:

    pingui fluit unguine tellus,

    Val. Fl. 6, 360:

    vilisque rubenti Fluxit mulctra mero,

    overflows, Sil. 7, 190. —Without abl.:

    madidāque fluens in veste Menoetes,

    Verg. A. 5, 179:

    fluentes cerussataeque buccae,

    dripping with paint, Cic. Pis. 11, 25 (cf. Cic. de Or. 2, 66, 266, 2. b. infra):

    Graeculae vites acinorum exiguitate minus fluunt,

    i. e. yield but little wine, Col. 3, 2, 24; 3, 2, 5; 12, 52, 1.—With acc. of kin. signif.:

    Oenotria vina fluens,

    Claud. Laud. Stil. 2, 264.—
    2.
    To move in the manner of fluids, to flow, stream, pour:

    inde alium (aëra) supra fluere,

    to flow, Lucr. 5, 514 and 522:

    unde fluens volvat varius se fluctus odorum,

    id. 4, 675 sq.; cf.:

    principio omnibus a rebus, quascumque videmus, Perpetuo fluere ac mitti spargique necesse est Corpora, quae feriant oculos visumque lacessant: Perpetuoque fluunt certis ab rebus odores, Frigus ut a fluviis, calor a sole, aestus ab undis Aequoris,

    id. 6, 922 sq.:

    aestus e lapide,

    id. 6, 1002:

    venti,

    id. 1, 280:

    fluit undique victor Mulciber,

    Sil. 17, 102:

    comae per levia colla fluentes,

    flowing, spreading, Prop. 2, 3, 13; cf.:

    blanditiaeque fluant per mea colla rosae,

    id. 4 (5), 6, 72:

    vestis fluens,

    flowing, loose, id. 3, 17 (4, 16), 32:

    tunicisque fluentibus,

    Ov. A. A. 3, 301:

    nodoque sinus collecta fluentes,

    Verg. A. 1, 320; cf.

    also: balteus nec strangulet nec fluat,

    Quint. 11, 3, 140:

    nec mersa est pelago, nec fluit ulla ratis,

    floats, is tossed about, Mart. 4, 66, 14:

    ramos compesce fluentes,

    floating around, spreading out, Verg. G. 2, 370:

    ad terram fluit devexo pondere cervix,

    droops, id. ib. 3, 524:

    omnisque relictis Turba fluit castris,

    pour forth, id. A. 12, 444:

    olli fluunt ad regia tecta,

    id. ib. 11, 236;

    so of a multitude or crowd of men: densatis ordinibus effuse fluentem in se aciem excepere,

    Curt. 6, 1, 6.—
    b.
    Pregn., of bodies, to pass away, fall away, to fall off or out, to vanish:

    excident gladii, fluent arma de manibus,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    capilli fluunt,

    Cels. 6, 1; Plin. 27, 4, 5, § 17:

    sponte fluent (poma) matura suā,

    Ov. Am. 2, 14, 25:

    quasi longinquo fluere omnia cernimus aevo,

    Lucr. 2, 69; cf.:

    cuncta fluunt omnisque vagans formatur imago,

    Ov. M. 15, 178: dissolvuntur enim tum demum membra fluuntque, Lucr. 4, 919:

    surae fluxere,

    Luc. 9, 770:

    buccae fluentes,

    fallen in, lank, Cic. de Or. 2, 66, 266.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to flow, spring, arise, come forth; to go, proceed:

    ex ejus (Nestoris) lingua melle dulcior fluebat oratio,

    Cic. de Sen. 10, 31:

    carmen vena pauperiore fluit,

    Ov. Pont. 4, 2, 20:

    Calidii oratio ita libere fluebat, ut nusquam adhaeresceret,

    Cic. Brut. 79, 274:

    in Herodoto omnia leniter fluunt,

    Quint. 9, 4, 18; cf.

    also: grammatice pleno jam satis alveo fluit,

    id. 2, 1, 4:

    quae totis viribus fluit oratio,

    id. 9, 4, 7:

    oratio ferri debet ac fluere,

    id. 9, 4, 112.— Transf., of the writer himself:

    alter (Herodotus) sine ullis salebris quasi sedatus amnis fluit,

    Cic. Or. 12, 39; cf.:

    (Lucilius) cum flueret lutulentus,

    Hor. S. 1, 4, 11; 1, 10, 50; 1, 7, 28:

    facetiis,

    Plaut. Mil. 4, 8, 12:

    multa ab ea (luna) manant et fluunt, quibus animantes alantur augescantque,

    Cic. N. D. 2, 19, 50:

    haec omnia ex eodem fonte fluxerunt,

    id. ib. 3, 19, 48:

    dicendi facultatem ex intimis sapientiae fontibus fluere,

    Quint. 12, 2, 6; 5, 10, 19; 5, 9, 14:

    omnia ex natura rerum hominumque fluere,

    id. 6, 2, 13:

    nomen ex Graeco fluxisse,

    id. 3, 4, 12:

    ab isto capite fluere necesse est omnem rationem bonorum et malorum,

    Cic. Fin. 2, 11, 34; Quint. 1, 1, 12:

    unde id quoque vitium fluit,

    id. 11, 3, 109; 7, 3, 33:

    Pythagorae doctrina cum longe lateque flueret,

    spread itself, Cic. Tusc. 4, 1, 2:

    multum fluxisse video de libris nostris variumque sermonem,

    id. N. D. 1, 3, 6:

    sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora,

    flow, pass, Hor. Ep. 1, 1, 23:

    in rebus prosperis et ad voluntatem nostram fluentibus,

    going, Cic. Off. 1, 26, 90: rebus supra votum fluentibus, Sall. H. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 2, 169 (Hist. 1, 101 Dietsch); Tac. H. 3, 48; Just. 23, 3; cf.:

    rebus prospere fluentibus,

    succeeding, prospering, Tac. Or. 5; id. A. 15, 5: illius rationes quorsum fluant, proceed, Attic. ap. Cic. Att. 9, 10, 4; cf.:

    res fluit ad interregnum,

    Cic. Att. 4, 16, 11;

    cuncta in Mithridatem fluxere,

    Tac. A. 11, 9.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of speech, etc., to flow uniformly, be monotonous:

    efficiendum est ne fluat oratio, ne vagetur, etc.,

    Cic. de Or. 3, 49, 190:

    quod species ipsa carminum docet, non impetu et instinctu nec ore uno fluens,

    Tac. A. 14, 16; cf. Cic. Brut. 79.—Pregn., to dissolve, vanish, perish:

    qua (voluptate) cum liquescimus fluimusque mollitia,

    Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    fluens mollitiis,

    Vell. 1, 6, 2; 2, 88, 2:

    cetera nasci, occidere, fluere, labi, nec diutius esse uno et eodem statu,

    Cic. Or. 3, 10:

    fluit voluptas corporis et prima quaeque avolat,

    id. Fin. 2, 32, 106:

    fluentem procumbentemque rem publicam populi Romani restituere,

    Vell. 2, 16 fin. —Hence,
    1.
    fluens, entis, P. a.
    A.
    Lax, relaxed, debauched, enervated, effeminate:

    inde soluti ac fluentes non accipiunt e scholis mala ista, sed in scholas afferunt,

    Quint. 1, 2, 8:

    Campani fluentes luxu,

    Liv. 7, 29, 5:

    incessu ipso ultra muliebrem mollitiem fluentes,

    Sen. Tranq. 15:

    fluentibus membris, incessu femineo,

    Aug. Civ. D. 7, 26.—
    B.
    Of speech,
    1.
    Flowing, fluent:

    sed in his tracta quaedam et fluens expetitur, non haec contorta et acris oratio,

    Cic. Or. 20, 66:

    lenis et fluens contextus,

    Quint. 9, 4, 127.—
    2.
    Lax, unrestrained:

    ne immoderata aut angusta aut dissoluta aut fluens sit oratio,

    Cic. Or. 58, 198:

    dissipata et inculta et fluens oratio,

    id. ib. 65, 220;

    and transf. of the speaker: in locis ac descriptionibus fusi ac fluentes sumus,

    Quint. 9, 4, 138.— Adv.: flŭenter, in a flowing, waving manner (very rare):

    res quaeque fluenter fertur,

    Lucr. 6, 935 (but not ib. 520, where the correct read. is cientur;

    v. Lachm.): capillo fluenter undante,

    App. M. 2, p. 122, 7. —
    2.
    fluxus, a, um, P. a. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    Lit., flowing, fluid:

    elementa arida atque fluxa, App. de Mundo: sucus,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    vas fluxum pertusumque,

    i. e. leaking, Lucr. 6, 20.—
    2.
    Transf., flowing, loose, slack:

    ipsa crine fluxo thyrsum quatiens,

    Tac. A. 11, 31:

    habena,

    Liv. 38, 29, 6:

    amictus,

    Luc. 2, 362; cf.:

    ut cingeretur fluxiore cinctura,

    Suet. Caes. 45 fin.:

    fluxa arma,

    hanging slack, loose, Tac. H. 2, 99.—
    (β).
    Pregn., frail, perishable, weak:

    corpora,

    Tac. H. 2, 32; cf.:

    spadone eviratior fluxo,

    Mart. 5, 41, 1:

    (murorum) aevo fluxa,

    Tac. H. 2, 22. —
    B.
    Trop.
    1.
    Lax, loose, dissolute, careless:

    animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5: cf.:

    animi fluxioris esse,

    Suet. Tib. 52:

    duces noctu dieque fluxi,

    Tac. H. 3, 76:

    spectaculum non enerve nec fluxum,

    Plin. Pan. 33, 1:

    fluxa atque aperta securitas,

    Gell. 4, 20, 8.—
    2.
    Pregn., frail, weak, fleeting, transient, perishable:

    res nostrae ut in secundis fluxae, ut in adversis bonae,

    decayed, impaired, disordered, Cic. Att. 4, 2, 1: hujus belli fortuna, ut in secundis, fluxa;

    ut in adversis, bona,

    id. ad Brut. 1, 10, 2:

    res humanae fluxae et mobiles,

    Sall. J. 104, 2:

    divitiarum et formae gloria fluxa atque fragilis est,

    id. C. 1, 4; cf.:

    instabile et fluxum,

    Tac. A. 13, 19:

    fluxa auctoritas,

    id. H. 1, 21:

    cave fidem fluxam geras,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fides,

    Sall. J. 111, 2; Liv. 40, 50, 5; cf.:

    fluxa et vana fides,

    unreliable, unstable, id. 28, 6, 11; Tac. H. 2, 75; 4, 23:

    studia inania et fluxa,

    id. A. 3, 50 fin.:

    fluxa senio mens,

    id. ib. 6, 38.— Adv.: fluxē, remissly, negligently (post-class. and rare):

    more vitae remissioris fluxius agens,

    Amm. 18, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > fluo

  • 10 porrectum

    1.
    porrĭgo, rexi, rectum, 3 (contr. form porgo, porgite, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 26, and Verg. A. 8, 274:

    porge,

    Plaut. Ps. 2, 4, 18; Aus. Idyll. 4, 37:

    porgebat, Sil 9, 458: porgens,

    Val. Fl. 2, 656:

    porgi,

    Stat. Th. 8, 755:

    porxit,

    id. S. 2, 1, 204; cf.:

    antiqui etiam porgam dixerunt pro porrigam,

    Fest. p. 218 Müll.—Acc. to Lachmann, Hor. S. 2, 6, 59, instead of perditur, we should read porgitur; v. perdo init.), v. a. [por, = pro, and rego], to stretch or spread out before one's self, to put forth, reach out, extend (class.; syn. extendo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    jam dudum, si des, porrexi manum,

    Plaut. Ps. 4. 7, 49:

    animal membra porrigit, contrahit,

    Cic. Div. 1, 53, 120:

    manum ad tradendam pyxidem,

    id. Cael. 26, 63:

    crus,

    Liv. 8, 8:

    caelo bracchia,

    Ov. M. 1, 767:

    aciem latius,

    Sall. J. 52, 6.— Pass., to stretch or spread one's self out, to be stretched out, extended:

    (Tityos) per tota novem cui jugera corpus Porrigitur,

    extends, Verg. A. 6. 596:

    porrectus somno,

    Stat. Achill. 2, 75:

    serpens in longam porrigi alvum,

    Ov. M. 4, 574; cf.:

    serpens centum porrectus in ulnas,

    Sil. 6, 153; Trogus ap. Plin. 11, 52, 114, § 275.—So freq. of localities, to stretch out, extend, to lie (mostly post-Aug.):

    cubiculum porrigitur in solem,

    Plin. Ep. 2, 17, 23:

    cujus (loci) pars colles erant, pars in planitiem porrigebatur,

    Tac. A. 13, 38:

    Creta inter ortum occasumque porrigitur,

    Plin. 4, 12, 20, § 58; Just. 42, 2. —
    B.
    In partic.
    1.
    To lay at full length, to stretch on the ground (rare):

    in plenos resolutum carmine somnos, Exanimi similem, stratis porrexit in herbis,

    Ov. M. 7, 254:

    utrumque ab equis ingenti porrigit arvo,

    Val. Fl. 6, 553:

    in spatium ingens ruentem porrexit hostem,

    Liv. 7, 10 fin.; Mart. Spect. 15.—
    2.
    To hold forth, reach out, to offer, present:

    dexteram alicui,

    Cic. Deiot. 3, 8:

    dextram,

    Plin. 11, 45, 103, § 250:

    bona alicui,

    Cic. N. D. 3, 34, 84; cf.:

    munera,

    Ov. M. 8, 95:

    pocula,

    Hor. Ep. 1, 18, 92:

    gladium alicui ad occidendum hominem,

    Cic. Mil. 3, 9; Ov. P. 3, 1, 13: manum sani medicis porrigunt, Sen. Tranq. 2, 1.—Prov.:

    maritali porrigere ora capistro,

    to present his head to the marriage halter, Juv. 6, 43.—
    3.
    Porrigere manum, in voting, to put forth or hold up the hand, Cic. Fl. 6, 15.—Hence, transf., i. q. to express one's assent or approval:

    quare si tu quoque huic sententiae manum porrigis,

    Symm. Ep. 7, 15.—
    II.
    Trop.
    A.
    To protract, prolong (syn. prolato):

    iter,

    App. M. 2, 14; 6, 3;

    so of the quantity of a syllable: syllabam,

    Quint. 1, 6, 32; cf.:

    ut aliquis impetum morbi trahendo effugiat, porrigaturque in id tempus, etc.,

    i. e. be kept alive, supported, Cels. 2, 5.—
    B.
    (Acc. to I. B. 2.) To offer, to grant a thing:

    praesidium clientibus porrigere atque tendere,

    Cic. de Or. 1, 40, 184:

    et mihi forsan, tibi quod negarit, Porriget hora,

    Hor. C. 2, 16, 32.—
    C.
    Manus ad (in) aliquid porrigere, to reach after, strive for, seek to obtain (mostly post-Aug.):

    Lydiam cepisti... jam etiam ad pecora nostra avaras et insatiabiles manus porrigis,

    Curt. 7, 8, 19:

    fames me appellat, ad proxima quaeque porrigatur manus,

    Sen. Ep. 119, 4; id. Ben. 5, 14, 2; id. Cons. Polyb. 17, 1; Val. Max. 9, 1, 2; Lact. 7, 15, 5:

    manus suas in orientem occidentemque porrexit,

    id. Mort. Pers. 3 fin.; cf.:

    pecunia deesse coepit, neque quo manus porrigeret suppetebat, nisi, etc.,

    Nep. Dion, 7, 2.—
    D.
    Se porrigere, to extend, reach, spread itself:

    jam fortuna Romana se ad orientalia regna porrigere coeperat,

    Just. 39, 5, 3:

    quis gradus ulterior, quo se tua porrigat ira, restat?

    Ov. Tr. 3, 11, 5.— porrectus, a, um, P. a., stretched out, extended, long.
    A.
    Lit.:

    porrecta ac aperta loca,

    Caes. B. G. 2, 19:

    locus,

    Hor. Ep. 1, 7, 41:

    syllaba,

    long, Quint. 1, 7, 14; cf.

    mora,

    long, protracted, Ov. P. 4, 12, 14: senex, stretched out, i. e. dead, Cat. 67, 6; cf. in double sense: tuam amicam video. Ca. Ubi ea'st? Ps. Eccam in tabellis porrectam, Plaut. Ps. 1, 1, 34.— Comp.:

    porrectior acies,

    Tac. Agr. 35 fin.: porrectior frons, i. e. more cheerful (opp. contractior), Plaut. Cas. 2, 4, 3.—
    2.
    Subst.: porrectum, i, n.
    a.
    Extent:

    Thessaliae in porrectum longitudo,

    Plin. 4, 9, 16, § 32. —
    b.
    A straight line, Vitr. 10, 8.—
    c.
    A plain, Dig. 8, 3, 8.— Plur., Min. Fel. 17, 10. —
    B.
    Trop., widespread, extended:

    famaque et imperī Porrecta majestas ad ortum Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 15.— Hence, adv.: porrectē, widely, extensively, far (post-class.).— Comp.:

    porrectius ire,

    farther, Amm. 21, 9, 1; 29, 5, 48.
    2.
    porrīgo, ĭnis, f., the scurf, dandruff on the head, Cels. 6, 2; Plin. 20, 6, 23, § 53; 20, 6, 27, § 69; 28, 11, 46, § 163; 32, 4, 14, § 35; Hor. S. 2, 3, 126.—Also of other hairy parts of the body, Scrib. Larg. 243.—Of animals, perhaps the mange:

    porci,

    Juv. 2, 80.

    Lewis & Short latin dictionary > porrectum

  • 11 porrigo

    1.
    porrĭgo, rexi, rectum, 3 (contr. form porgo, porgite, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 26, and Verg. A. 8, 274:

    porge,

    Plaut. Ps. 2, 4, 18; Aus. Idyll. 4, 37:

    porgebat, Sil 9, 458: porgens,

    Val. Fl. 2, 656:

    porgi,

    Stat. Th. 8, 755:

    porxit,

    id. S. 2, 1, 204; cf.:

    antiqui etiam porgam dixerunt pro porrigam,

    Fest. p. 218 Müll.—Acc. to Lachmann, Hor. S. 2, 6, 59, instead of perditur, we should read porgitur; v. perdo init.), v. a. [por, = pro, and rego], to stretch or spread out before one's self, to put forth, reach out, extend (class.; syn. extendo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    jam dudum, si des, porrexi manum,

    Plaut. Ps. 4. 7, 49:

    animal membra porrigit, contrahit,

    Cic. Div. 1, 53, 120:

    manum ad tradendam pyxidem,

    id. Cael. 26, 63:

    crus,

    Liv. 8, 8:

    caelo bracchia,

    Ov. M. 1, 767:

    aciem latius,

    Sall. J. 52, 6.— Pass., to stretch or spread one's self out, to be stretched out, extended:

    (Tityos) per tota novem cui jugera corpus Porrigitur,

    extends, Verg. A. 6. 596:

    porrectus somno,

    Stat. Achill. 2, 75:

    serpens in longam porrigi alvum,

    Ov. M. 4, 574; cf.:

    serpens centum porrectus in ulnas,

    Sil. 6, 153; Trogus ap. Plin. 11, 52, 114, § 275.—So freq. of localities, to stretch out, extend, to lie (mostly post-Aug.):

    cubiculum porrigitur in solem,

    Plin. Ep. 2, 17, 23:

    cujus (loci) pars colles erant, pars in planitiem porrigebatur,

    Tac. A. 13, 38:

    Creta inter ortum occasumque porrigitur,

    Plin. 4, 12, 20, § 58; Just. 42, 2. —
    B.
    In partic.
    1.
    To lay at full length, to stretch on the ground (rare):

    in plenos resolutum carmine somnos, Exanimi similem, stratis porrexit in herbis,

    Ov. M. 7, 254:

    utrumque ab equis ingenti porrigit arvo,

    Val. Fl. 6, 553:

    in spatium ingens ruentem porrexit hostem,

    Liv. 7, 10 fin.; Mart. Spect. 15.—
    2.
    To hold forth, reach out, to offer, present:

    dexteram alicui,

    Cic. Deiot. 3, 8:

    dextram,

    Plin. 11, 45, 103, § 250:

    bona alicui,

    Cic. N. D. 3, 34, 84; cf.:

    munera,

    Ov. M. 8, 95:

    pocula,

    Hor. Ep. 1, 18, 92:

    gladium alicui ad occidendum hominem,

    Cic. Mil. 3, 9; Ov. P. 3, 1, 13: manum sani medicis porrigunt, Sen. Tranq. 2, 1.—Prov.:

    maritali porrigere ora capistro,

    to present his head to the marriage halter, Juv. 6, 43.—
    3.
    Porrigere manum, in voting, to put forth or hold up the hand, Cic. Fl. 6, 15.—Hence, transf., i. q. to express one's assent or approval:

    quare si tu quoque huic sententiae manum porrigis,

    Symm. Ep. 7, 15.—
    II.
    Trop.
    A.
    To protract, prolong (syn. prolato):

    iter,

    App. M. 2, 14; 6, 3;

    so of the quantity of a syllable: syllabam,

    Quint. 1, 6, 32; cf.:

    ut aliquis impetum morbi trahendo effugiat, porrigaturque in id tempus, etc.,

    i. e. be kept alive, supported, Cels. 2, 5.—
    B.
    (Acc. to I. B. 2.) To offer, to grant a thing:

    praesidium clientibus porrigere atque tendere,

    Cic. de Or. 1, 40, 184:

    et mihi forsan, tibi quod negarit, Porriget hora,

    Hor. C. 2, 16, 32.—
    C.
    Manus ad (in) aliquid porrigere, to reach after, strive for, seek to obtain (mostly post-Aug.):

    Lydiam cepisti... jam etiam ad pecora nostra avaras et insatiabiles manus porrigis,

    Curt. 7, 8, 19:

    fames me appellat, ad proxima quaeque porrigatur manus,

    Sen. Ep. 119, 4; id. Ben. 5, 14, 2; id. Cons. Polyb. 17, 1; Val. Max. 9, 1, 2; Lact. 7, 15, 5:

    manus suas in orientem occidentemque porrexit,

    id. Mort. Pers. 3 fin.; cf.:

    pecunia deesse coepit, neque quo manus porrigeret suppetebat, nisi, etc.,

    Nep. Dion, 7, 2.—
    D.
    Se porrigere, to extend, reach, spread itself:

    jam fortuna Romana se ad orientalia regna porrigere coeperat,

    Just. 39, 5, 3:

    quis gradus ulterior, quo se tua porrigat ira, restat?

    Ov. Tr. 3, 11, 5.— porrectus, a, um, P. a., stretched out, extended, long.
    A.
    Lit.:

    porrecta ac aperta loca,

    Caes. B. G. 2, 19:

    locus,

    Hor. Ep. 1, 7, 41:

    syllaba,

    long, Quint. 1, 7, 14; cf.

    mora,

    long, protracted, Ov. P. 4, 12, 14: senex, stretched out, i. e. dead, Cat. 67, 6; cf. in double sense: tuam amicam video. Ca. Ubi ea'st? Ps. Eccam in tabellis porrectam, Plaut. Ps. 1, 1, 34.— Comp.:

    porrectior acies,

    Tac. Agr. 35 fin.: porrectior frons, i. e. more cheerful (opp. contractior), Plaut. Cas. 2, 4, 3.—
    2.
    Subst.: porrectum, i, n.
    a.
    Extent:

    Thessaliae in porrectum longitudo,

    Plin. 4, 9, 16, § 32. —
    b.
    A straight line, Vitr. 10, 8.—
    c.
    A plain, Dig. 8, 3, 8.— Plur., Min. Fel. 17, 10. —
    B.
    Trop., widespread, extended:

    famaque et imperī Porrecta majestas ad ortum Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 15.— Hence, adv.: porrectē, widely, extensively, far (post-class.).— Comp.:

    porrectius ire,

    farther, Amm. 21, 9, 1; 29, 5, 48.
    2.
    porrīgo, ĭnis, f., the scurf, dandruff on the head, Cels. 6, 2; Plin. 20, 6, 23, § 53; 20, 6, 27, § 69; 28, 11, 46, § 163; 32, 4, 14, § 35; Hor. S. 2, 3, 126.—Also of other hairy parts of the body, Scrib. Larg. 243.—Of animals, perhaps the mange:

    porci,

    Juv. 2, 80.

    Lewis & Short latin dictionary > porrigo

  • 12 evolvo

    ē-volvo, volvi, vŏlūtum, 3 ( per diaeresin ēvŏlŭam, Cat. 66, 74:

    ēvŏlŭisse,

    Ov. H. 12, 4), v. a., to roll out, roll forth; to unroll, unfold (class.).
    I.
    Lit.:

    (vis venti) Arbusta evolvens radicibus haurit ab imis,

    Lucr. 6, 141; cf.

    silvas,

    Ov. M. 12, 519:

    cadavera turribus,

    Luc. 6, 171:

    montes corpore,

    Ov. M. 5, 355:

    saxa nudis lacertis,

    Luc. 3, 481:

    intestina,

    Cels. 7, 16 et saep.:

    vestes,

    to open, unfold, Ov. M. 6, 581:

    volumen epistolarum,

    to open, Cic. Att. 9, 10, 4:

    panicum furfure,

    i. e. to cleanse, purge, Col. 2, 9 fin.:

    quae postquam evolvit,

    unfolds, evolves, Ov. M. 1, 24 et saep.:

    amnis prorutam in mare evolvendo terram praealtas voragines facit,

    Liv. 44, 8; cf.

    aquas (Araxes),

    Curt. 5, 4, 7.—
    b.
    Evolvere se, or mid. evolvi, to roll out, roll forth, glide away:

    evolvere posset in mare se Xanthus,

    discharge itself, Verg. A. 5, 807; cf.:

    Danubius in Pontum vastis sex fluminibus evolvitur,

    empties, Plin. 4, 12, 24, § 79:

    species (anguis) evoluta repente,

    Liv. 26, 19, 7:

    per humum evolvuntur,

    roll themselves along, Tac. G. 39.—
    B.
    Transf.
    1.
    To unroll and read a book:

    evolve diligenter ejus eum librum qui est de animo,

    Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    volumina,

    Quint. 2, 15, 24:

    fastos,

    Hor. S. 1, 3, 112; Ov. F. 1, 657:

    versus,

    id. Tr. 2, 307:

    jocos,

    id. ib. 2, 238; cf.

    transf.: poëtas,

    Cic. Fin. 1, 21, 72; cf.

    auctores,

    Suet. Aug. 89:

    auctores penitus,

    Quint. 12, 2, 8:

    antiquitatem,

    Tac. Or. 29 fin.
    2.
    To draw out a thread, i. e. to spin, said of the Fates:

    quae seriem fatorum pollice ducunt Longaque ferratis evolvunt saecula pensis,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 53; and pregn., to spin out, i. e. to spin to an end, said of the Fates:

    tunc, quae dispensant mortalia fata, sorores Debuerant fusos evoluisse meos,

    Ov. H. 12, 4.—
    3.
    To obtain, raise:

    in hoc triduo Aut terra aut mari alicunde aliqua evolvam argentum tibi,

    Plaut. Ps. 1, 3, 83.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.: si qui voluerit animi sui complicatam notionem evolvere, to unroll, i. e. to clear up (the figure being taken from a book), Cic. Off. 3, 19, 76; cf.:

    exitum criminis,

    id. Cael. 23:

    promissa evolvit somni,

    i. e. turns over, revolves, Sil. 3, 216; cf.:

    secum femineos dolos,

    Sen. Agam. 116:

    evolutus integumentis dissimulationis (with nudatus),

    unwrapped, stripped, Cic. de Or. 2, 86, 350:

    evolutus bonis,

    robbed, Sen. Ep. 74; cf.:

    sede patria rebusque summis,

    Tac. A. 13, 15:

    ex praeda clandestina,

    driven away, Liv. 6, 15:

    nullo possum remedio me evolvere ex his turbis,

    Ter. Ph. 5, 4, 5:

    se omni turba,

    id. Eun. 4, 4, 56.—
    B.
    In partic., to unfold, disclose, narrate:

    naturam rerum omnium,

    Cic. Ac. 2, 36: oras belli, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 178 ed. Vahl.):

    totam deliberationem accuratius,

    Cic. Att. 9, 10, 7:

    rem propositam,

    Quint. 1, 1, 20:

    condita pectoris,

    Cat. 66, 74:

    seriem fati,

    Ov. M. 15, 152:

    haec,

    Verg. G. 4, 509 et saep.; cf. with a rel.-clause, Lucr. 1, 954.—
    C.
    To roll away, of time, i. e. to pass, elapse:

    evolutis multis diebus,

    Vulg. Gen. 38, 12:

    cum evolutus esset annus,

    id. 2 Par. 24, 23:

    evoluto tempore,

    id. Esth. 2, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > evolvo

  • 13 ē-volvō

        ē-volvō volvī, volūtus, ere,    to roll out, roll. forth, unroll, unfold: amnis... in mare evolvendo terram, etc., L.: vestīs tyranni, O.: volumen epistūlarum: aquas per campos, to spread, Cu.: In mare se (Xanthus), discharge, V. — Pass, to glide, creep: species (anguis) evoluta repente, L.: per humum evolvuntur, Ta.: ad aures militum dicta ferocia evolvebantur, spread, L.—Of books, to unroll, read, peruse, study: diligenter librum: fastos, H.: poëtas.—To roll out, spin out: fusos meos (of the Fates), O. — Fig., to unfold, make clear, disclose, reveal: animi sui notionem: naturam rerum: seriem fati, O.: haec, brood over, V. —To free, extricate, strip: me ex his turbis, T.: evolutus integumentis dissimulationis.—To drive off, repel: istos ex praedā, L. — To produce, develop: exitum criminis: Quae postquam evolvit (deus), O.

    Latin-English dictionary > ē-volvō

  • 14 cedo

    1.
    cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. [perh. for cecado, redupl. from cado], to go, i. e. to be in motion, move, walk, go along.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit. (rare, and only poet.: for which, in the common lang., incedo);

    candidatus cedit hic mastigia,

    Plaut. Cas. 2, 8, 10:

    non prorsus, verum transvorsus cedit, quasi cancer,

    id. Ps. 4, 1, 45; cf. id. ib. 1, 3, 74; Hor. S. 2, 1, 65.—More freq.,
    B.
    Trop.
    1.
    Like ire, to have some result, to eventuate, happen, result, turn out, to work; and, acc. to its connection, to turn out well or ill, to succeed or fail:

    gesta quae prospere ei cesserunt,

    Nep. Timoth. 4, 6; Sall. C. 26, 5; Tac. A. 1, 28:

    cetera secundum eventum proelii cessura,

    id. H. 3, 70; Suet. Aug. 91; Gell. 4, 5, 4:

    bene,

    Hor. S. 2, 1, 31; Ov. M. 8, 862; Plin. Pan. 44 fin.:

    optime,

    Quint. 10, 7, 14:

    male,

    Hor. S. 2, 1, 31; and:

    male alicui,

    Ov. M. 10, 80; Suet. Claud. 26; cf. Verg. A. 12, 148; Quint. 10, 2, 16:

    utcumque cesserit,

    Curt. 7, 4, 16; cf. Suet. Calig. 53; Tac. Agr. 18:

    parum,

    Suet. Claud. 34:

    opinione tardius,

    id. Ner. 33:

    pro bono,

    id. Tit. 7:

    in vanum (labor),

    Sen. Hippol. 183. —
    2.
    Cedere pro aliquā re, to be equivalent to, to go for something, to be the price of:

    oves, quae non peperint, binae pro singulis in fructu cedent,

    Cato, R. R. 150, 2; Col. 12, 14; Tac. G. 14; Pall. Sept. 1, 4.—
    II.
    In partic.
    A.
    In respect to the terminus a quo.
    1.
    To go from somewhere, to remove, withdraw, go away from, depart, retire (freq. and class.):

    cedunt de caelo corpora avium,

    Enn. Ann. 96 Vahl.:

    quia postremus cedis,

    Plaut. Men. 5, 7, 29:

    ego cedam atque abibo,

    Cic. Mil. 34, 93:

    cedens carinā,

    Cat. 64, 249; cf. id. 64, 53:

    quoquam,

    Lucr. 5, 843:

    aliquo sucus de corpore cessit,

    id. 3, 223:

    coma de vertice,

    Cat. 66, 39:

    e toto corpore anima,

    Lucr. 3, 210:

    ex ingratā civitate,

    Cic. Mil. 30, 81:

    e patriā,

    id. Phil. 10, 4, 8:

    patriā,

    id. Mil. 25, 68:

    Italiā,

    id. Phil. 10, 4, 8; Nep. Att. 9, 2; Tac. A. 2, 85 fin.
    b.
    Milit. t. t.:

    de oppidis,

    to abandon, go away from, Cic. Att. 7, 22, 2:

    loco,

    to yield, give up his post, Nep. Chabr. 1, 2; Liv. 2, 47, 3; Tac. G. 6; Suet. Aug. 24 et saep.:

    ex loco,

    Liv. 3, 63, 1:

    ex acie,

    id. 2, 47, 2.—
    c.
    In commercial lang. t. t.: foro, to withdraw from the market, i. e. to give up business, be insolvent, stop payment, Dig. 16, 3, 7, § 2; Sen. Ben. 4, 39, 2; Juv. 11, 50.—So also,
    d.
    Bonis or possessionibus (alicui), to give up or cede one ' s property or interest (in favor of a person):

    alicui hortorum possessione,

    Cic. Mil. 27, 75; so id. Off. 2, 23, 82; cf. Suet. Tib. 10; id. Caes. 72; id. Ner. 35; id. Gram. 11.— Hence of debtors, to make over their property instead of payment; cf. Dig. 42, 3, tit. de cessione bonorum.—
    2.
    Pregn. (cf. abeo, II.), to pass away, disappear; and specif.,
    a.
    Of men, to die:

    vitā,

    Cic. Tusc. 1, 15, 35; Hor. S. 1, 1, 119:

    e vita,

    Cic. Brut. 1, 4; Plin. Pan. 43, 4; cf.

    senatu,

    to withdraw from, Tac. A. 2, 48; 11, 25.—
    b.
    Of time, to pass away, vanish:

    horae quidem cedunt et dies et menses et anni,

    Cic. Sen. 19, 69. —
    c.
    Of other things: pudor ex pectore cessit, Lucil. ap. Non. p. 250, 26:

    memoriā,

    Liv. 2, 33, 9 (for which:

    excedere memoriā,

    Liv. 7, 32, 15; and:

    excedere e memoriā,

    id. 26, 13, 5):

    non Turno fiducia cessit,

    Verg. A. 9, 126:

    cedant curaeque metusque,

    Stat. S. 1, 2, 26 et saep.; cf. cesso.—
    3.
    Trop.: cedere alicui or absol., to yield to one (to his superiority), to give the preference or precedence, give place to, submit to (class.; esp. freq. in the histt., of the weaker party, withdrawing, fleeing from).
    a.
    To yield to, give place to:

    quācumque movemur, (aër) videtur quasi locum dare et cedere,

    Cic. N. D. 2, 33, 83:

    cedebat victa potestas,

    Lucr. 5, 1271:

    ubi vinci necesse est, expedit cedere,

    Quint. 6, 4, 16; 11, 1, 17; 12, 10, 47; cf. Sall. J. 51, 1:

    Viriatho exercitus nostri imperatoresque cesserunt,

    Cic. Off. 2, 11, 40; Nep. Ham. 1, 2; Sall. J. 51, 4; Liv. 2, 10, 7; Tac. A. 1, 56; 4, 51; Suet. Tib. 16 et saep.:

    Pelides cedere nescius,

    Hor. C. 1, 6, 6:

    di, quibus ensis et ignis Cesserunt,

    i. e. who remained unhurt in the destruction of Troy, Ov. M. 15, 862:

    eidem tempori, ejusdem furori, eisdem consulibus, eisdem minis, insidiis, periculis,

    Cic. Sest. 29, 63; so,

    fortunae,

    Sall. C. 34, 2:

    invidiae ingratorum civium,

    Nep. Cim. 3, 2:

    majorum natu auctoritati,

    id. Timoth. 3, 4:

    nocti,

    Liv. 3, 17, 9, and 3, 60, 7; 4, 55, 5; cf. Quint. 5, 11, 9:

    loco iniquo, non hosti cessum,

    Liv. 8, 38, 9:

    oneri,

    Quint. 10, 1, 24:

    vincentibus vitiis,

    id. 8, 3, 45:

    malis,

    Verg. A. 6, 95 et saep.—
    b.
    To yield to in rank, distinction, etc., i. e. to be inferior to:

    cum tibi aetas nostra jam cederet, fascesque summitteret,

    Cic. Brut. 6, 22:

    nullā aliā re nisi immortalitate cedens caelestibus,

    id. N. D. 2, 61, 153:

    neque multum cedebant virtute nostris,

    Caes. B. G. 2, 6; Quint. 1, 6, 36: Picenis cedunt pomis Tiburtia suco;

    Nam facie praestant,

    Hor. S. 2, 4, 70; so,

    anseribus (candore),

    Ov. M. 2, 539:

    laudibus lanificae artis,

    id. ib. 6, 6;

    5, 529: cum in re nullā Agesilao cederet,

    Nep. Chabr. 2, 3; Quint. 10, 1, 108:

    alicui de aliquā re,

    Plin. 35, 10, 36, § 80:

    alicui re per aliquid,

    id. 33, 3, 19, § 59.— Impers.:

    ut non multum Graecis cederetur,

    Cic. Tusc. 1, 3, 5; Liv. 24, 6, 8. —
    c.
    To comply with the wishes, to yield to one:

    cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,

    Cic. Lig. 7, 21; cf. Tac. A. 12, 5:

    precibus,

    Cic. Planc. 4, 9:

    cessit tibi blandienti Cerberus,

    Hor. C. 3, 11, 15;

    cf,

    id. Ep. 1, 18, 43 sq.; Verg. A. 2, 704; 3, 188; Ov. M. 6, 32; 6, 151; 9, 13;

    9, 16: omnes in unum cedebant,

    Tac. A. 6, 43; 3, 16; cf. id. ib. 12, 10 and 41.—Hence,
    4.
    Act.: cedere (alicui) aliquid = concedere, to grant, concede, allow, give up, yield, permit something to some one:

    permitto aliquid iracundiae tuae, do adulescentiae, cedo amicitiae, tribuo parenti,

    Cic. Sull. 16, 46:

    multa multis de jure suo,

    id. Off. 2, 18, 64:

    currum ei,

    Liv. 45, 39, 2:

    victoriam hosti,

    Just. 32, 4, 7:

    alicui pellicem et regnum,

    id. 10, 2, 3:

    imperium,

    id. 22, 7, 4:

    possessionem,

    Dig. 41, 2, 1:

    in dando et cedendo loco,

    Cic. Brut. 84, 290.—Also with a clause as object, Stat. Th. 1, 704 (but in Hor. Ep. 2, 1, 67, read credit).—And with ut and subj.:

    hac victoriā contenta plebes cessit patribus, ut in praesentiā tribuni crearentur, etc.,

    Liv. 6, 42, 3; Tac. A. 12, 41: non cedere with quominus, Quint. 5, 7, 2.—
    B.
    In respect to the terminus ad quem, to arrive, attain to, come somewhere:

    cedunt, petunt,

    Plaut. Aul. 3, 5, 43:

    ibi ad postremum cedit miles, aes petit,

    id. ib. 3, 5, 52.—
    2.
    Trop.:

    hoc cedere ad factum volo,

    come to its execution, Plaut. Capt. 2, 2, 102.—
    C.
    Cedere alicui or in aliquem, to come to, fall ( as a possession) to one, to fall to his lot or share, [p. 308] accrue:

    ut is quaestus huic cederet,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170:

    captiva corpora Romanis cessere,

    Liv. 31, 46, 16:

    nolle ominari quae captae urbi cessura forent,

    id. 23, 43, 14; Verg. A. 3, 297; 3, 333; 12, 17; 12, 183; Hor. C. 3, 20, 7; Ov. M. 5, 368; 4, 533:

    undae cesserunt piscibus habitandae,

    id. ib. 1, 74 al.:

    alicui in usum,

    Hor. S. 2, 2, 134:

    Lepidi atque Antonii arma in Augustum cessere,

    Tac. A. 1, 1; so id. H. 3, 83; id. Agr. 5; id. A. 2, 23:

    aurum ex hostibus captum in paucorum praedam cessisse,

    Liv. 6, 14, 12; Curt. 7, 6, 16; Tac. A. 15, 45; for which: cedere praedae (dat.) alicujus, Liv. 43, 19, 12; and:

    praeda cedit alicui,

    Hor. C. 3, 20, 7:

    ab Tullo res omnis Albana in Romanum cesserit imperium,

    Liv. 1, 52, 2; Hor. Ep. 2, 2, 174:

    in dicionem M. Antonii provinciae cesserant,

    Tac. H. 5, 9.—
    D.
    Cedere in aliquid, like abire in aliquid (v. abeo, II.), to be changed or to pass into something, to be equivalent to or become something:

    poena in vicem fidei cesserat,

    Liv. 6, 34, 2; cf.:

    temeritas in gloriam cesserat,

    Curt. 3, 6, 18; Plin. 35, 10, 36, § 91; Tac. H. 2, 59 fin.; id. G. 36; Plin. Pan. 83, 4:

    in proverbium,

    Plin. 23, 1, 23, § 42:

    in exemplorum locum,

    Quint. 5, 11, 36.—Hence, * cēdenter, adv. of the part. pres. cedens (not used as P. a.), by yielding, Cael. Aur. Acut. 3, 16, 129.
    2.
    cĕdo, old imperat. form, whose contr. plur. is cette (cf. Prob. II. p. 1486 P.; Non. p. 84, 31 sq.) [compounded of the particle -ce and the root da-; v. 1. do], hither with it! here! give! tell, say (implying great haste, familiarity, authority, and so differing from praebe, dic, etc.); cf. Key, § 731.
    I.
    In gen., hither with it, give or bring here.
    (α).
    With acc.:

    cette manus vestras measque accipite,

    Enn. Trag. 320 Vahl.:

    cedo aquam manibus,

    give water! Plaut. Most. 1, 3, 150:

    puerum, Phidippe, mihi cedo: ego alam,

    Ter. Hec. 4, 4, 86:

    tuam mi dexteram,

    Plaut. Curc. 2, 3, 28; so Ter. Heaut. 3, 1, 84; and:

    cette dextras,

    Plaut. Merc. 5, 4, 4:

    senem,

    bring hither the old man, Ter. Phorm. 2, 2, 7:

    convivas,

    Plaut. Ps. 3, 2, 101:

    quemvis arbitrum,

    Ter. Ad. 1, 2, 43: eum aliquis cette in conspectum, Att. ap. Non. p. 85, 1:

    cedo illum,

    Phaedr. 5, 2, 6.—
    (β).
    Absol.: Al. En pateram tibi: eccam. Am. Cedo mi, Plaut. Am. 2, 2, 146. —
    II.
    Esp.
    A.
    Let us hear, tell, out with it:

    age, age, cedo istuc tuom consilium: quid id est?

    Ter. Heaut. 2, 3, 91:

    unum cedo auctorem tui facti, unius profer exemplum,

    Cic. Verr 2, 5, 26, § 67:

    cedo mihi unum, qui, etc.,

    id. ib. 2, 3, 12, § 29: cedo, si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cato ap. Quint. 9, 2, 21: cedo, cujum puerum hic apposuisti? dic mihi. Ter. And. 4, 4, 24; cf. Naev. ap. Cic. Sen. 6, 20; Ter. Eun. 1, 2, 82; Pac. ap. Non. p. 85, 6; Cic. Part. Or. 1, 3:

    cedo igitur, quid faciam,

    Ter. And. 2, 3, 9; cf. Cic. Div. 2, 71, 146; id. Verr. 2, 2, 43, § 106: cedo, si conata peregit, tell how, if, etc., Juv. 13, 210; so id. 6, 504.—With dum:

    cedo dum, en unquam audisti, etc.?

    Ter. Phorm. 2, 2, 15.—
    B.
    In respect to action, cedo = fac, ut, grant that, let me:

    cedo ut bibam,

    Plaut. Most. 2, 1, 26:

    cedo ut inspiciam,

    id. Curc. 5, 2, 54:

    ego, statim, cedo, inquam si quid ab Attico,

    Cic. Att. 16, 13, a, 1.—
    C.
    For calling attention, lo! behold! well! cedo mihi leges Atinias, Furias, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109:

    cedo mihi ipsius Verris testimonium,

    id. ib. 2, 1, 33, § 84; id. N. D. 1, 27, 75; cf. id. Brut. 86, 295; id. Sest. 50, 108:

    haec cedo ut admoveam templis, et farre litabo,

    Pers. 2, 75:

    cedo experiamur,

    App. Mag. p. 298, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > cedo

  • 15 fodio

    fŏdĭo, fōdi, fossum, 3 (ante-class. form of the inf. praes. pass. fodiri, Cato, R. R. 2, 4; Col. 11, 2, 35, but not in Plaut. Mil. 2, 4, 21, where the correct read. is exfodivi.— Also acc. to the first conj.: Illyrii restant sicis sibinisque fodantes, Enn. ap. Fest. p. 336 Müll.; cf.: fodare fodere, Paul. ex Fest. p. 84, 7 Müll.), v. n. and a. [Sanscr. root badh-, to dig, ava-bādha, dug out; Gr. bathos, bathus, benthos, abussos, etc., bothros, pit; hence, fossa, fundus (for fudnus); cf. Anglo-Sax. bodom; Engl. bottom; Germ. Boden, etc.; cf. Fick, Vergl. Wörterb. p. 131; Grimm, Deutsch. Wörterb. s. v. Boden], to dig, dig up, dig out (class.).—
    I.
    Lit.:

    numquam domum revertor, quin te in fundo conspicer Fodere aut arare,

    Ter. Heaut. 1, 1, 17; cf.: fodit;

    invenit auri aliquantum,

    Cic. Div. 2, 65, 134; and id. de Or. 2, 41, 174:

    vineas novellas fodere aut arare et postea occare,

    Varr. R. R. 1, 31, 1; cf.:

    ut hortum fodiat,

    Plaut. Poen. 5, 2, 59:

    hortum,

    Cato, R. R. 2, 4:

    arva,

    Ov. M. 11, 33:

    solum,

    Plin. 19, 6, 32:

    vites,

    Quint. 9, 4, 5:

    murum,

    to undermine, Ov. M. 11, 535; but, vallum, to dig out the earth needed for it, Tac. A. 11, 18:

    puteum ferramentis,

    to dig, Plaut. Rud. 2, 4, 19; so,

    puteos,

    Caes. B. C. 3, 49, 5:

    scrobes, trium in altitudinem pedum,

    id. B. G. 7, 73, 5:

    fundamenta,

    Plin. 28, 2, 4, § 15:

    cubilia (talpae),

    Verg. G. 1, 183:

    argentum etiam incolae fodiunt,

    Liv. 28, 3, 3:

    gypsum e terra,

    Plin. 36, 24, 59, § 182:

    oculos,

    Plaut. Mil. 2, 4, 21; cf.

    lumina,

    Ov. A. A. 1, 339:

    terram gramineam de cespite,

    Verg. Cul. 391.—
    II.
    Transf., to prick, pierce, wound, thrust, stab (class.):

    at ego te pendentem fodiam stimulis triginta dies,

    to prick, Plaut. Men. 5, 5, 48:

    quia non latus fodi (cultro),

    id. Aul. 3, 2, 4; so,

    equi armos calcaribus,

    Verg. A. 6, 881:

    guttura cultro,

    Ov. M. 7, 315:

    ora hastis,

    Liv. 8, 10, 6:

    aversos (elephantos) sub caudis, qua maxime molli cute vulnera accipiunt,

    id. 21, 55:

    multos pugionibus,

    Tac. H. 4, 29:

    Sarmatam levi gladio,

    id. ib. 1, 79:

    ora,

    id. A. 2, 21; id. Agr. 36:

    adversa ora resistentium,

    Curt. 4, 15: La. Dic jussisse te. Ph. Noli fodere:

    jussi,

    don't punch me in the side, Ter. Hec. 3, 5, 17 (cf. fodicare).— Poet.:

    Ausonius mersis celer fodit aequora remis,

    digs through, ploughs through, Sil. 14, 359:

    aquas (ungula),

    Ov. F. 3, 456.—In mal. part., Mart. 7, 102; Auct. Priap. 53.—
    III.
    Trop., to goad, sting, disturb:

    num exspectas, dum te stimulis fodiam?

    Cic. Phil. 2, 34, 86; cf.:

    cor stimulo foditur,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 39:

    pungit dolor, vel fodiat sane,

    Cic. Tusc. 2, 14, 33:

    pectus in iras,

    to excite, stir, Sil. 5, 159.

    Lewis & Short latin dictionary > fodio

  • 16 impendo

    impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).
    I.
    Lit.:

    accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,

    Plaut. Stich. 5, 4, 35:

    non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:

    nummos in navem,

    Dig. 14, 1, 1, § 9:

    pecuniam in opsonio, etc.,

    ib. 24, 1, 31 fin.:

    HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,

    Suet. Claud. 9:

    istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:

    nescio quid impendit et in commune contulit,

    id. Quint. 3, 12:

    certus sumptus impenditur,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,

    id. ib. 2, 3, 52, §

    121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?

    Liv. 6, 15, 9:

    quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,

    lay out the value of, Juv. 12, 96.—
    II.
    Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:

    impensurus omne aevi sui spatium in id opus,

    Vell. 2, 89:

    vitam usui alicujus,

    Tac. A. 12, 65:

    vitam patriae,

    Luc. 2, 382:

    vitam famae,

    Stat. S. 5, 1, 63:

    biennium libris componendis,

    Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:

    tota volumina in hanc disputationem,

    Quint. 3, 6, 21:

    vim suam in plura,

    id. 1, 12, 2:

    operam, curam in aliquid,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    nihil sanguinis in socios,

    Ov. M. 13, 266:

    quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:

    omnis impendunt curas distendere, etc.,

    Verg. G. 3, 124:

    hunc oculum pro vobis impendi,

    Petr. 1:

    quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,

    id. 12, 11, 19; cf.:

    tantum laboris studiis,

    id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:

    aliquem exemplo,

    to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:

    verba animi proferre et vitam impendere vero,

    Juv. 4, 91.—Hence,
    1.
    impensus ( inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.
    A.
    Lit.:

    impenso pretio,

    i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:

    impenso,

    Hor. S. 2, 3, 245.—
    B.
    Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:

    in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,

    Cic. Sest. 62, 130:

    voluntas erga aliquem,

    Liv. 35, 44, 3:

    libido,

    Lucr. 5, 964:

    studium,

    Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:

    opera,

    Gell. 9, 14, 6.— Comp.:

    impensior cura,

    Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:

    verbis laudare,

    Val. Max. 4, 3, ext. 1:

    injurias atrociores impensiore damno vindicare,

    Gell. 20, 1, 32:

    vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,

    larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:

    nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,

    more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:

    preces,

    Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).
    a.
    At great cost, expensively:

    impensius unge, puer, caules,

    Pers. 6, 68:

    bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,

    Suet. Dom. 20. —
    b.
    Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).
    (α).
    With verbs:

    illi invidere misere, verum unus tamen impense,

    Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:

    aliquid impense cupere,

    id. Ad. 5, 9, 36:

    retinere,

    Liv. 40, 35, 7:

    petere,

    Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:

    demirari,

    Gell. 9, 9, 15:

    atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),

    id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:

    eo facio id impensius, quod, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    agere gratias,

    Liv. 37, 56, 10:

    consulere,

    Verg. A. 12, 20:

    venerari numina,

    Ov. M. 6, 314:

    instare,

    id. ib. 7, 323:

    crescere his dignitas, si, etc.,

    Liv. 1, 40, 2:

    accendi certamina in castris,

    id. 4, 46, 2.—
    (β).
    With adjj.:

    impense improbus,

    Plaut. Ep. 4, 1, 39:

    impense doctus,

    Gell. 13, 10, 4.—
    2.
    impensa ( inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium).
    A.
    Lit. (class.; in sing. and plur.):

    impensam ac sumptum facere in culturam,

    Varr. R. R. 1, 2, 8:

    quoniam impensam fecimus in macrocola,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    nullam impensam fecerant,

    id. Phil. 6, 5, 19:

    arationes magna impensa tueri,

    id. Verr. 2, 3, 21, § 53:

    columnae nulla impensa dejectae,

    id. ib. 2, 1, 55, §

    145: sine impensa,

    id. Rep. 2, 14:

    exigua,

    Suet. Vesp. 18:

    publica,

    id. Claud. 6:

    matris ac vitrici,

    id. Tib. 7:

    sua,

    Plin. 36, 5, 4, § 42:

    nostra,

    Ov. H. 7, 188:

    quia inpensa pecuniae facienda erat,

    Liv. 44, 23, 1:

    haec nimia est inpensa,

    Juv. 12, 97:

    finem impensae non servat prodiga Roma,

    id. 7, 138:

    parcere impensae,

    to economize, id. 5, 156.—In plur.:

    atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    ludorum ac munerum,

    Suet. Tib. 34:

    operum ac munerum,

    id. Dom. 12:

    itineris,

    id. Vit. 7:

    cenarum,

    Hor. Ep. 1, 19, 38:

    publicae,

    Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:

    nolo meis impensis illorum ali luxuriam,

    i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:

    inpensas conferre,

    to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —
    B.
    Transf. (so perh. not ante-Aug.).
    a.
    In gen.:

    cruoris,

    Ov. M. 8, 63:

    operum,

    Verg. A. 11, 228:

    officiorum,

    Liv. 37, 53, 12. —
    b.
    In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;

    of the stuffing for sausages, etc.,

    Arn. 7, 231;

    of sacrifices,

    Petr. 137;

    of masonry,

    Pall. 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > impendo

  • 17 inpendo

    impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).
    I.
    Lit.:

    accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,

    Plaut. Stich. 5, 4, 35:

    non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:

    nummos in navem,

    Dig. 14, 1, 1, § 9:

    pecuniam in opsonio, etc.,

    ib. 24, 1, 31 fin.:

    HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,

    Suet. Claud. 9:

    istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:

    nescio quid impendit et in commune contulit,

    id. Quint. 3, 12:

    certus sumptus impenditur,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,

    id. ib. 2, 3, 52, §

    121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?

    Liv. 6, 15, 9:

    quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,

    lay out the value of, Juv. 12, 96.—
    II.
    Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:

    impensurus omne aevi sui spatium in id opus,

    Vell. 2, 89:

    vitam usui alicujus,

    Tac. A. 12, 65:

    vitam patriae,

    Luc. 2, 382:

    vitam famae,

    Stat. S. 5, 1, 63:

    biennium libris componendis,

    Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:

    tota volumina in hanc disputationem,

    Quint. 3, 6, 21:

    vim suam in plura,

    id. 1, 12, 2:

    operam, curam in aliquid,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    nihil sanguinis in socios,

    Ov. M. 13, 266:

    quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:

    omnis impendunt curas distendere, etc.,

    Verg. G. 3, 124:

    hunc oculum pro vobis impendi,

    Petr. 1:

    quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,

    id. 12, 11, 19; cf.:

    tantum laboris studiis,

    id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:

    aliquem exemplo,

    to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:

    verba animi proferre et vitam impendere vero,

    Juv. 4, 91.—Hence,
    1.
    impensus ( inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.
    A.
    Lit.:

    impenso pretio,

    i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:

    impenso,

    Hor. S. 2, 3, 245.—
    B.
    Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:

    in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,

    Cic. Sest. 62, 130:

    voluntas erga aliquem,

    Liv. 35, 44, 3:

    libido,

    Lucr. 5, 964:

    studium,

    Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:

    opera,

    Gell. 9, 14, 6.— Comp.:

    impensior cura,

    Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:

    verbis laudare,

    Val. Max. 4, 3, ext. 1:

    injurias atrociores impensiore damno vindicare,

    Gell. 20, 1, 32:

    vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,

    larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:

    nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,

    more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:

    preces,

    Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).
    a.
    At great cost, expensively:

    impensius unge, puer, caules,

    Pers. 6, 68:

    bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,

    Suet. Dom. 20. —
    b.
    Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).
    (α).
    With verbs:

    illi invidere misere, verum unus tamen impense,

    Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:

    aliquid impense cupere,

    id. Ad. 5, 9, 36:

    retinere,

    Liv. 40, 35, 7:

    petere,

    Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:

    demirari,

    Gell. 9, 9, 15:

    atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),

    id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:

    eo facio id impensius, quod, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    agere gratias,

    Liv. 37, 56, 10:

    consulere,

    Verg. A. 12, 20:

    venerari numina,

    Ov. M. 6, 314:

    instare,

    id. ib. 7, 323:

    crescere his dignitas, si, etc.,

    Liv. 1, 40, 2:

    accendi certamina in castris,

    id. 4, 46, 2.—
    (β).
    With adjj.:

    impense improbus,

    Plaut. Ep. 4, 1, 39:

    impense doctus,

    Gell. 13, 10, 4.—
    2.
    impensa ( inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium).
    A.
    Lit. (class.; in sing. and plur.):

    impensam ac sumptum facere in culturam,

    Varr. R. R. 1, 2, 8:

    quoniam impensam fecimus in macrocola,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    nullam impensam fecerant,

    id. Phil. 6, 5, 19:

    arationes magna impensa tueri,

    id. Verr. 2, 3, 21, § 53:

    columnae nulla impensa dejectae,

    id. ib. 2, 1, 55, §

    145: sine impensa,

    id. Rep. 2, 14:

    exigua,

    Suet. Vesp. 18:

    publica,

    id. Claud. 6:

    matris ac vitrici,

    id. Tib. 7:

    sua,

    Plin. 36, 5, 4, § 42:

    nostra,

    Ov. H. 7, 188:

    quia inpensa pecuniae facienda erat,

    Liv. 44, 23, 1:

    haec nimia est inpensa,

    Juv. 12, 97:

    finem impensae non servat prodiga Roma,

    id. 7, 138:

    parcere impensae,

    to economize, id. 5, 156.—In plur.:

    atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    ludorum ac munerum,

    Suet. Tib. 34:

    operum ac munerum,

    id. Dom. 12:

    itineris,

    id. Vit. 7:

    cenarum,

    Hor. Ep. 1, 19, 38:

    publicae,

    Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:

    nolo meis impensis illorum ali luxuriam,

    i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:

    inpensas conferre,

    to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —
    B.
    Transf. (so perh. not ante-Aug.).
    a.
    In gen.:

    cruoris,

    Ov. M. 8, 63:

    operum,

    Verg. A. 11, 228:

    officiorum,

    Liv. 37, 53, 12. —
    b.
    In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;

    of the stuffing for sausages, etc.,

    Arn. 7, 231;

    of sacrifices,

    Petr. 137;

    of masonry,

    Pall. 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > inpendo

  • 18 inpensa

    impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).
    I.
    Lit.:

    accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,

    Plaut. Stich. 5, 4, 35:

    non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:

    nummos in navem,

    Dig. 14, 1, 1, § 9:

    pecuniam in opsonio, etc.,

    ib. 24, 1, 31 fin.:

    HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,

    Suet. Claud. 9:

    istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:

    nescio quid impendit et in commune contulit,

    id. Quint. 3, 12:

    certus sumptus impenditur,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,

    id. ib. 2, 3, 52, §

    121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?

    Liv. 6, 15, 9:

    quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,

    lay out the value of, Juv. 12, 96.—
    II.
    Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:

    impensurus omne aevi sui spatium in id opus,

    Vell. 2, 89:

    vitam usui alicujus,

    Tac. A. 12, 65:

    vitam patriae,

    Luc. 2, 382:

    vitam famae,

    Stat. S. 5, 1, 63:

    biennium libris componendis,

    Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:

    tota volumina in hanc disputationem,

    Quint. 3, 6, 21:

    vim suam in plura,

    id. 1, 12, 2:

    operam, curam in aliquid,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    nihil sanguinis in socios,

    Ov. M. 13, 266:

    quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:

    omnis impendunt curas distendere, etc.,

    Verg. G. 3, 124:

    hunc oculum pro vobis impendi,

    Petr. 1:

    quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,

    id. 12, 11, 19; cf.:

    tantum laboris studiis,

    id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:

    aliquem exemplo,

    to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:

    verba animi proferre et vitam impendere vero,

    Juv. 4, 91.—Hence,
    1.
    impensus ( inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.
    A.
    Lit.:

    impenso pretio,

    i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:

    impenso,

    Hor. S. 2, 3, 245.—
    B.
    Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:

    in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,

    Cic. Sest. 62, 130:

    voluntas erga aliquem,

    Liv. 35, 44, 3:

    libido,

    Lucr. 5, 964:

    studium,

    Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:

    opera,

    Gell. 9, 14, 6.— Comp.:

    impensior cura,

    Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:

    verbis laudare,

    Val. Max. 4, 3, ext. 1:

    injurias atrociores impensiore damno vindicare,

    Gell. 20, 1, 32:

    vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,

    larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:

    nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,

    more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:

    preces,

    Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).
    a.
    At great cost, expensively:

    impensius unge, puer, caules,

    Pers. 6, 68:

    bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,

    Suet. Dom. 20. —
    b.
    Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).
    (α).
    With verbs:

    illi invidere misere, verum unus tamen impense,

    Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:

    aliquid impense cupere,

    id. Ad. 5, 9, 36:

    retinere,

    Liv. 40, 35, 7:

    petere,

    Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:

    demirari,

    Gell. 9, 9, 15:

    atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),

    id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:

    eo facio id impensius, quod, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    agere gratias,

    Liv. 37, 56, 10:

    consulere,

    Verg. A. 12, 20:

    venerari numina,

    Ov. M. 6, 314:

    instare,

    id. ib. 7, 323:

    crescere his dignitas, si, etc.,

    Liv. 1, 40, 2:

    accendi certamina in castris,

    id. 4, 46, 2.—
    (β).
    With adjj.:

    impense improbus,

    Plaut. Ep. 4, 1, 39:

    impense doctus,

    Gell. 13, 10, 4.—
    2.
    impensa ( inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium).
    A.
    Lit. (class.; in sing. and plur.):

    impensam ac sumptum facere in culturam,

    Varr. R. R. 1, 2, 8:

    quoniam impensam fecimus in macrocola,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    nullam impensam fecerant,

    id. Phil. 6, 5, 19:

    arationes magna impensa tueri,

    id. Verr. 2, 3, 21, § 53:

    columnae nulla impensa dejectae,

    id. ib. 2, 1, 55, §

    145: sine impensa,

    id. Rep. 2, 14:

    exigua,

    Suet. Vesp. 18:

    publica,

    id. Claud. 6:

    matris ac vitrici,

    id. Tib. 7:

    sua,

    Plin. 36, 5, 4, § 42:

    nostra,

    Ov. H. 7, 188:

    quia inpensa pecuniae facienda erat,

    Liv. 44, 23, 1:

    haec nimia est inpensa,

    Juv. 12, 97:

    finem impensae non servat prodiga Roma,

    id. 7, 138:

    parcere impensae,

    to economize, id. 5, 156.—In plur.:

    atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    ludorum ac munerum,

    Suet. Tib. 34:

    operum ac munerum,

    id. Dom. 12:

    itineris,

    id. Vit. 7:

    cenarum,

    Hor. Ep. 1, 19, 38:

    publicae,

    Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:

    nolo meis impensis illorum ali luxuriam,

    i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:

    inpensas conferre,

    to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —
    B.
    Transf. (so perh. not ante-Aug.).
    a.
    In gen.:

    cruoris,

    Ov. M. 8, 63:

    operum,

    Verg. A. 11, 228:

    officiorum,

    Liv. 37, 53, 12. —
    b.
    In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;

    of the stuffing for sausages, etc.,

    Arn. 7, 231;

    of sacrifices,

    Petr. 137;

    of masonry,

    Pall. 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > inpensa

  • 19 inpense

    impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).
    I.
    Lit.:

    accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,

    Plaut. Stich. 5, 4, 35:

    non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:

    nummos in navem,

    Dig. 14, 1, 1, § 9:

    pecuniam in opsonio, etc.,

    ib. 24, 1, 31 fin.:

    HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,

    Suet. Claud. 9:

    istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:

    nescio quid impendit et in commune contulit,

    id. Quint. 3, 12:

    certus sumptus impenditur,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,

    id. ib. 2, 3, 52, §

    121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?

    Liv. 6, 15, 9:

    quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,

    lay out the value of, Juv. 12, 96.—
    II.
    Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:

    impensurus omne aevi sui spatium in id opus,

    Vell. 2, 89:

    vitam usui alicujus,

    Tac. A. 12, 65:

    vitam patriae,

    Luc. 2, 382:

    vitam famae,

    Stat. S. 5, 1, 63:

    biennium libris componendis,

    Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:

    tota volumina in hanc disputationem,

    Quint. 3, 6, 21:

    vim suam in plura,

    id. 1, 12, 2:

    operam, curam in aliquid,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    nihil sanguinis in socios,

    Ov. M. 13, 266:

    quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:

    omnis impendunt curas distendere, etc.,

    Verg. G. 3, 124:

    hunc oculum pro vobis impendi,

    Petr. 1:

    quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,

    id. 12, 11, 19; cf.:

    tantum laboris studiis,

    id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:

    aliquem exemplo,

    to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:

    verba animi proferre et vitam impendere vero,

    Juv. 4, 91.—Hence,
    1.
    impensus ( inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.
    A.
    Lit.:

    impenso pretio,

    i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:

    impenso,

    Hor. S. 2, 3, 245.—
    B.
    Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:

    in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,

    Cic. Sest. 62, 130:

    voluntas erga aliquem,

    Liv. 35, 44, 3:

    libido,

    Lucr. 5, 964:

    studium,

    Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:

    opera,

    Gell. 9, 14, 6.— Comp.:

    impensior cura,

    Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:

    verbis laudare,

    Val. Max. 4, 3, ext. 1:

    injurias atrociores impensiore damno vindicare,

    Gell. 20, 1, 32:

    vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,

    larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:

    nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,

    more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:

    preces,

    Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).
    a.
    At great cost, expensively:

    impensius unge, puer, caules,

    Pers. 6, 68:

    bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,

    Suet. Dom. 20. —
    b.
    Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).
    (α).
    With verbs:

    illi invidere misere, verum unus tamen impense,

    Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:

    aliquid impense cupere,

    id. Ad. 5, 9, 36:

    retinere,

    Liv. 40, 35, 7:

    petere,

    Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:

    demirari,

    Gell. 9, 9, 15:

    atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),

    id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:

    eo facio id impensius, quod, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    agere gratias,

    Liv. 37, 56, 10:

    consulere,

    Verg. A. 12, 20:

    venerari numina,

    Ov. M. 6, 314:

    instare,

    id. ib. 7, 323:

    crescere his dignitas, si, etc.,

    Liv. 1, 40, 2:

    accendi certamina in castris,

    id. 4, 46, 2.—
    (β).
    With adjj.:

    impense improbus,

    Plaut. Ep. 4, 1, 39:

    impense doctus,

    Gell. 13, 10, 4.—
    2.
    impensa ( inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium).
    A.
    Lit. (class.; in sing. and plur.):

    impensam ac sumptum facere in culturam,

    Varr. R. R. 1, 2, 8:

    quoniam impensam fecimus in macrocola,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    nullam impensam fecerant,

    id. Phil. 6, 5, 19:

    arationes magna impensa tueri,

    id. Verr. 2, 3, 21, § 53:

    columnae nulla impensa dejectae,

    id. ib. 2, 1, 55, §

    145: sine impensa,

    id. Rep. 2, 14:

    exigua,

    Suet. Vesp. 18:

    publica,

    id. Claud. 6:

    matris ac vitrici,

    id. Tib. 7:

    sua,

    Plin. 36, 5, 4, § 42:

    nostra,

    Ov. H. 7, 188:

    quia inpensa pecuniae facienda erat,

    Liv. 44, 23, 1:

    haec nimia est inpensa,

    Juv. 12, 97:

    finem impensae non servat prodiga Roma,

    id. 7, 138:

    parcere impensae,

    to economize, id. 5, 156.—In plur.:

    atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    ludorum ac munerum,

    Suet. Tib. 34:

    operum ac munerum,

    id. Dom. 12:

    itineris,

    id. Vit. 7:

    cenarum,

    Hor. Ep. 1, 19, 38:

    publicae,

    Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:

    nolo meis impensis illorum ali luxuriam,

    i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:

    inpensas conferre,

    to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —
    B.
    Transf. (so perh. not ante-Aug.).
    a.
    In gen.:

    cruoris,

    Ov. M. 8, 63:

    operum,

    Verg. A. 11, 228:

    officiorum,

    Liv. 37, 53, 12. —
    b.
    In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;

    of the stuffing for sausages, etc.,

    Arn. 7, 231;

    of sacrifices,

    Petr. 137;

    of masonry,

    Pall. 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > inpense

  • 20 inpensus

    impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).
    I.
    Lit.:

    accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,

    Plaut. Stich. 5, 4, 35:

    non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:

    nummos in navem,

    Dig. 14, 1, 1, § 9:

    pecuniam in opsonio, etc.,

    ib. 24, 1, 31 fin.:

    HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,

    Suet. Claud. 9:

    istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,

    Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:

    nescio quid impendit et in commune contulit,

    id. Quint. 3, 12:

    certus sumptus impenditur,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,

    id. ib. 2, 3, 52, §

    121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?

    Liv. 6, 15, 9:

    quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,

    lay out the value of, Juv. 12, 96.—
    II.
    Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:

    impensurus omne aevi sui spatium in id opus,

    Vell. 2, 89:

    vitam usui alicujus,

    Tac. A. 12, 65:

    vitam patriae,

    Luc. 2, 382:

    vitam famae,

    Stat. S. 5, 1, 63:

    biennium libris componendis,

    Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:

    tota volumina in hanc disputationem,

    Quint. 3, 6, 21:

    vim suam in plura,

    id. 1, 12, 2:

    operam, curam in aliquid,

    Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    nihil sanguinis in socios,

    Ov. M. 13, 266:

    quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:

    omnis impendunt curas distendere, etc.,

    Verg. G. 3, 124:

    hunc oculum pro vobis impendi,

    Petr. 1:

    quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,

    id. 12, 11, 19; cf.:

    tantum laboris studiis,

    id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:

    aliquem exemplo,

    to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:

    verba animi proferre et vitam impendere vero,

    Juv. 4, 91.—Hence,
    1.
    impensus ( inp-), a, um, P. a. (lit., profusely expended; hence), ample, considerable, great.
    A.
    Lit.:

    impenso pretio,

    i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:

    impenso,

    Hor. S. 2, 3, 245.—
    B.
    Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:

    in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,

    Cic. Sest. 62, 130:

    voluntas erga aliquem,

    Liv. 35, 44, 3:

    libido,

    Lucr. 5, 964:

    studium,

    Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:

    opera,

    Gell. 9, 14, 6.— Comp.:

    impensior cura,

    Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:

    verbis laudare,

    Val. Max. 4, 3, ext. 1:

    injurias atrociores impensiore damno vindicare,

    Gell. 20, 1, 32:

    vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,

    larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:

    nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,

    more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:

    preces,

    Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).
    a.
    At great cost, expensively:

    impensius unge, puer, caules,

    Pers. 6, 68:

    bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,

    Suet. Dom. 20. —
    b.
    Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).
    (α).
    With verbs:

    illi invidere misere, verum unus tamen impense,

    Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:

    aliquid impense cupere,

    id. Ad. 5, 9, 36:

    retinere,

    Liv. 40, 35, 7:

    petere,

    Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:

    demirari,

    Gell. 9, 9, 15:

    atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),

    id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:

    eo facio id impensius, quod, etc.,

    Cic. Fam. 13, 64, 1:

    agere gratias,

    Liv. 37, 56, 10:

    consulere,

    Verg. A. 12, 20:

    venerari numina,

    Ov. M. 6, 314:

    instare,

    id. ib. 7, 323:

    crescere his dignitas, si, etc.,

    Liv. 1, 40, 2:

    accendi certamina in castris,

    id. 4, 46, 2.—
    (β).
    With adjj.:

    impense improbus,

    Plaut. Ep. 4, 1, 39:

    impense doctus,

    Gell. 13, 10, 4.—
    2.
    impensa ( inp-), ae, f. (sc. pecunia), outlay, cost, charge, expense (cf.: sumtus, impendium).
    A.
    Lit. (class.; in sing. and plur.):

    impensam ac sumptum facere in culturam,

    Varr. R. R. 1, 2, 8:

    quoniam impensam fecimus in macrocola,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    nullam impensam fecerant,

    id. Phil. 6, 5, 19:

    arationes magna impensa tueri,

    id. Verr. 2, 3, 21, § 53:

    columnae nulla impensa dejectae,

    id. ib. 2, 1, 55, §

    145: sine impensa,

    id. Rep. 2, 14:

    exigua,

    Suet. Vesp. 18:

    publica,

    id. Claud. 6:

    matris ac vitrici,

    id. Tib. 7:

    sua,

    Plin. 36, 5, 4, § 42:

    nostra,

    Ov. H. 7, 188:

    quia inpensa pecuniae facienda erat,

    Liv. 44, 23, 1:

    haec nimia est inpensa,

    Juv. 12, 97:

    finem impensae non servat prodiga Roma,

    id. 7, 138:

    parcere impensae,

    to economize, id. 5, 156.—In plur.:

    atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    ludorum ac munerum,

    Suet. Tib. 34:

    operum ac munerum,

    id. Dom. 12:

    itineris,

    id. Vit. 7:

    cenarum,

    Hor. Ep. 1, 19, 38:

    publicae,

    Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:

    nolo meis impensis illorum ali luxuriam,

    i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:

    inpensas conferre,

    to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —
    B.
    Transf. (so perh. not ante-Aug.).
    a.
    In gen.:

    cruoris,

    Ov. M. 8, 63:

    operum,

    Verg. A. 11, 228:

    officiorum,

    Liv. 37, 53, 12. —
    b.
    In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;

    of the stuffing for sausages, etc.,

    Arn. 7, 231;

    of sacrifices,

    Petr. 137;

    of masonry,

    Pall. 1, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > inpensus

См. также в других словарях:

  • read-out — ˈread out noun [countable] COMPUTING the information that is shown on a computer screen: • a read out of all the sales figures * * * read out UK US (also readout) noun [C] ► IT information that is shown in electronic form, for exampl …   Financial and business terms

  • read-out — n information that is produced by a computer and shown on a screen →↑printout ▪ a read out of all the sales figures …   Dictionary of contemporary English

  • read-out — [ rid ,aut ] noun count a record of information produced by a computer or other piece of electronic equipment, shown on a screen or printed on paper …   Usage of the words and phrases in modern English

  • read|out — «REED owt», noun. 1. the display, usually in digits, of processed information by a computer: »This machine is a simple digital computer which allows the rating of up to 20 people…After all members have made their choices the machine gives a… …   Useful english dictionary

  • read out — transitive verb 1. : to read aloud 2. : to expel (as from a political party or other organization) by or as if by a public reading of notice of dismissal threatened to have him read out of the party * * * read out 1. To read aloud 2. To retrieve… …   Useful english dictionary

  • read out — phrasal verb [transitive] Word forms read out : present tense I/you/we/they read out he/she/it reads out present participle reading out past tense read out past participle read out to say the words that you are reading so that people can hear… …   English dictionary

  • read out — verb a) To read something and say the words to inform other people. The teacher read out the names of the students who had passed the exam. b) (of a device) To read some data and inform the person using the device. He read the names out to the… …   Wiktionary

  • read-out — UK [ˈriːd ˌaʊt] / US [ˈrɪd ˌaʊt] noun [countable] Word forms read out : singular read out plural read outs computing a record of information produced by a computer or other piece of electronic equipment, shown on a screen or printed on paper …   English dictionary

  • read out — PHRASAL VERB If you read out a piece of writing, you say it aloud. [V P n (not pron)] He s obliged to take his turn at reading out the announcements... [V n P] Shall I read them out? …   English dictionary

  • read-out — noun a) The information, usually a measurement, displayed on a graduated scale. The density is measured by the read out from a hydrometer b) the information output from a computer in a readable form …   Wiktionary

  • read out — phr verb Read out is used with these nouns as the object: ↑result, ↑verdict …   Collocations dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»